رویکردهای نو در نقد اخلاقی مطالعه موردی سه مجموعه داستان کوتاه

نوع مقاله : پژوهشی -نظری اصیل

نویسنده
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی
چکیده
نقد اخلاقی رویکردی به ادبیات است که امروزه با نگاهی تازه طرح شده است. بسیاری از اخلاق‌گرایان و نویسندگان معاصر دیگر به جزمیت‌های سابق (مورالیزم و اتونامیزم) اعتقاد ندارند و مسئله اصلی را در چگونگی بهره‌برداری هنر و اخلاق از یکدیگر می‌دانند. نظریه‌پردازان اخلاق با تکیه بر نقش عواطف و احساسات در شناخت و تأکید بر همدلی و تخیل در شناخت اخلاقی، ادبیات و به‌ویژه متون روایی را جایگاهی مناسب برای تجربۀ شناخت محسوس، جزئی و شهودی از عواطف می‌دانند. در گذشته، اخلاق نه برمبنای عواطف و احساسات، بلکه براساس قوۀ ناطقه تعریف می‌شد. در این دیدگاه، ادبیات در خدمت اخلاق معنا می‌یافت. شیوه‌های بیان مطالب اخلاقی در متون اندرزی گذشتگان معمولاً مستقیم و با تکیه بر جملات خبری یا انشائی یا ارجاع به سخنان بزرگان بود. اساس این تفکر برمبنای تقابل دوتایی میان خیر و شر و درک آنان از زیبایی‌شناسی و اخلاق بوده است. با ظهور رویکردهای احساس‌گرا و توجه به نقش تخیل در ایجاد همدلی، ارتباط میان ادبیات و اخلاق تغییر یافت. امروزه اخلاق فقط مجموعه‌ای از گزاره‌های انشائی نیست که در ادبیات بازتاب یابد و هدف ادبیات نیز ترویج اخلاق نیست. ادبیات و متون روایی و داستانی از طریق شناخت جزئی و بیان مستقیم تجربیات و عواطف انسانی و کاوش در درون آدمی، شناخت و آگاهی ما به دیگران را ارتقا می‌بخشد و این کار از طریق شبیه‌سازی ما با دیگری از طریق قوۀ تخیل امکان‌پذیر است. در این پژوهش، با بررسی بیست داستان کوتاه فارسی، شیوه‌های بیان اخلاقی در آن‌ها تحلیل شده است. توجه به شکل‌های مختلف تقابل‌های اخلاقی، توصیف جزئیات، استفاده از زاویۀ دید عینی و بیرونی، و به‌کارگیری استعاره، نماد، تمثیل و موقعیت‌های آیرونیک از مهم‌ترین شگردهای داستان‌نویسی در القای پیام اخلاقی به مخاطب است. این شیوه‌ها برای درک و دریافت مخاطب احترام قائل است و با تکیه بر بیان تجربه‌های عمیق روحی و فردی و درک موقعیت، به شناخت شهودی و جزئی از احساسات، عواطف و درنهایت کنش‌های اخلاقی انسان می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Ethical Criticism and New Approachesو Case Study: Three Short Stories

نویسنده English

MARYAM Ameli Rezaei
Asssistant Professor
چکیده English

Moral criticism is an approach to the literature presently discussed with a new view. Many contemporary behavioralists and authors didn't yet believe in the former dogmas (moralism and autonamism) but in the way of using art and ethics from each other. In the past, ethics is defined not based on the emotions and sensations but the speech capability. In this view, literature served the ethics. Moral topics presentation methods in past advising texts were usually directly by relying on the news or compositionsentences or referring to the words of authors. T By appearing the sentimental approaches and paying attention to the role of imagination in sympathy, relation of literature and ethics changed. Nowadays, ethics is not only a collection of composition sentences reflected in the literature, and the purpose of literature is not the promotion of ethics. Literature, narrative and fictional texts promote our recognition and awareness more than others by partial recognition and direct expression of human experiences and emotions and search in the human being, being possible through our simulation with others by the imagination. This research analyzes the moral presentation methods in 20 Persian short stories. Consideration of the different forms of moral conflicts, presentation and description of details, use of objective and subjective point of view, use of metaphor, symbol or simile and ironic situations are the most important techniques of story writing in inspiring the moral message to the audience.

کلیدواژه‌ها English

Imagination
Ethicism Sympathy
Fictional Literature
ابن مسکویه رازی، تهذیب الاخلاق، ترجمه و توضیح دکتر علی اصغر حلبی، اساطیر: 1381.
---------- ، جاویدان خرد ، ترجمۀ تقی الدین شوشتری ، با مقدمه ارکون، به اهتمام بهروز ثروتیان ، تهران ، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبه تهران ، 1355 .
احمد پور و دیگران، کتابشناخت اخلاق اسلامی، گزارش تحلیلی میراث مکاتب اخلاق اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،1385.
احمدی، بابک (1375) حقیقت و زیبایی،درس های فلسفه هنر،تهران، مرکز
ارسطو(1390)اخلاق،ترجمۀ رضا مشایخی، به کوشش فرید مرادی،تهران، نگاه.
افلاطون(1380) دورۀ آثار افلاطون، ترجمه محمد حسن لطفی، جلد دوم، تهران. خوارزمی.
بیردزلی، مونروسی و جان هاسپرس(1376) تاریخ و مسائل زیباشناسی، ترجمه: محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس
پیک، الا (1388)« نقد اخلاقی هنر»، مترجم: مهدی حبیب اللهی،فصلنامه اخلاق، شماره پانزدهم، بهار 1388.
خدایی، علی(1379) تمام زمستان مرا گرم کن،، تهران: مرکز
دانشنامه فلسفه اخلاق(1392)، تامس نیگل و دیگران، مقدمه، ترجمه و تدوین: انشاالله رحمتی، تهران: سوفیا.
دروبینتسکی،الک(1368) تاریخ علم اخلاق(سیر تحول مفهوم اخلاق)، ترجمه فریدون شایان، تهران: انتشارات پیشرو.
دهقان، احمد(1392) من قاتل پسرتان هستم، چاپ هفتم،تهران: افق.
رستم وندی، تقی( 1392) اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی، تهران: امیر کبیر.
فوشه کور ، شارل-هانری دو (1377)، اخلاقیات ، مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سدۀ سوم تا سدۀ هفتم هجری ، تهران ، مرکز نشر دانشگاهی .
کرول، نوئل(1392) هنر و قلمرو اخلاق، ترجمه محسن کرمی، تهران: ققنوس.
مختاری، محمد(1372) انسان در شعر معاصر، تهران: توس
مستور، مصطفی(1383) استخوان خوک و دست های جذامی، تهران: چشمه.
میرشمسی،زینب السادات و جوادی، محسن(1391) «گزارش و ارزیابی نسبت عاطفه با شناخت از دیدگاه مارتا نوسبام»، مجله فلسفه و کلام اسلامی،شماره یکم،سال چهل و پنجم، بهار و تابستان 1391، صص 199-223.
میسون، مایکل:« احساسات اخلاقی» در دانشنامه فلسفه اخلاق(1392)، تامس نیگل و دیگران، مقدمه، ترجمه و تدوین: انشاالله رحمتی، تهران: سوفیا.
نوسبام و دیگران(1390) درباره عشق، ترجمه آرش نراقی، تهران، نشر نی.
نوسبام، مارتا(1374) ارسطو، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: طرح نو
وینستین،جک راسل(1391) زندگی و اندیشه های آدام اسمیت، مترجم شیرزاد پیک حرفه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی


ابن مسکویه رازی، تهذیب الاخلاق، ترجمه و توضیح دکتر علی اصغر حلبی، اساطیر: 1381.
---------- ، جاویدان خرد ، ترجمۀ تقی الدین شوشتری ، با مقدمه ارکون، به اهتمام بهروز ثروتیان ، تهران ، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبه تهران ، 1355 .
احمد پور و دیگران، کتابشناخت اخلاق اسلامی، گزارش تحلیلی میراث مکاتب اخلاق اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،1385.
احمدی، بابک (1375) حقیقت و زیبایی،درس های فلسفه هنر،تهران، مرکز
ارسطو(1390)اخلاق،ترجمۀ رضا مشایخی، به کوشش فرید مرادی،تهران، نگاه.
افلاطون(1380) دورۀ آثار افلاطون، ترجمه محمد حسن لطفی، جلد دوم، تهران. خوارزمی.
بیردزلی، مونروسی و جان هاسپرس(1376) تاریخ و مسائل زیباشناسی، ترجمه: محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس
پیک، الا (1388)« نقد اخلاقی هنر»، مترجم: مهدی حبیب اللهی،فصلنامه اخلاق، شماره پانزدهم، بهار 1388.
خدایی، علی(1379) تمام زمستان مرا گرم کن،، تهران: مرکز
دانشنامه فلسفه اخلاق(1392)، تامس نیگل و دیگران، مقدمه، ترجمه و تدوین: انشاالله رحمتی، تهران: سوفیا.
دروبینتسکی،الک(1368) تاریخ علم اخلاق(سیر تحول مفهوم اخلاق)، ترجمه فریدون شایان، تهران: انتشارات پیشرو.
دهقان، احمد(1392) من قاتل پسرتان هستم، چاپ هفتم،تهران: افق.
رستم وندی، تقی( 1392) اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی، تهران: امیر کبیر.
فوشه کور ، شارل-هانری دو (1377)، اخلاقیات ، مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سدۀ سوم تا سدۀ هفتم هجری ، تهران ، مرکز نشر دانشگاهی .
کرول، نوئل(1392) هنر و قلمرو اخلاق، ترجمه محسن کرمی، تهران: ققنوس.
مختاری، محمد(1372) انسان در شعر معاصر، تهران: توس
مستور، مصطفی(1383) استخوان خوک و دست های جذامی، تهران: چشمه.
میرشمسی،زینب السادات و جوادی، محسن(1391) «گزارش و ارزیابی نسبت عاطفه با شناخت از دیدگاه مارتا نوسبام»، مجله فلسفه و کلام اسلامی،شماره یکم،سال چهل و پنجم، بهار و تابستان 1391، صص 199-223.
میسون، مایکل:« احساسات اخلاقی» در دانشنامه فلسفه اخلاق(1392)، تامس نیگل و دیگران، مقدمه، ترجمه و تدوین: انشاالله رحمتی، تهران: سوفیا.
نوسبام و دیگران(1390) درباره عشق، ترجمه آرش نراقی، تهران، نشر نی.
نوسبام، مارتا(1374) ارسطو، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: طرح نو
وینستین،جک راسل(1391) زندگی و اندیشه های آدام اسمیت، مترجم شیرزاد پیک حرفه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی