ریخت‌شناسی قصه‌های پریان در زبان کردی

نویسندگان
1 دانشگاه کردستان
2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان
چکیده
عنوان این مقاله «ریخت­شناسی قصّه­های پریان در زبان کردی» است. تعیین ساختار این قصّه­ها، تعیین میزان تفاوت­ها و اشتراکات ساختاری آن‌ها با پژوهش ولادیمیر پراپ و کمک به شناخت بهتر قصّه­ها در دیگر زبان­های ایرانی، از اهداف آن است . روش پژوهش، توصیفی است و داده­ها به شیوۀ کتابخانه­ای گردآوری شده و بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ در ریخت­شناسی قصّه­های پریان، تجزیه ‌و تحلیل شده است. پس از بررسی ساختاری 155 قصّه، سی­ و یک خویشکاری، هفت حوزۀ عملیات، نٌه گونه وضعیّت آغازین و هجده نوع ترکیب حرکتی تعیین شد. نتیجه، نشان می­دهد که الگوی پراپ، بر قصّه­های پریان در زبان کردی کاملاً منطبق است و ساختار نهایی آن‌ها محدود به همان سی­ و یک خویشکاری پیشنهادی وی می­باشد. آنچه قصّه­های پریان در زبان کردی را از نمونه­های مشابه تحت بررسی پراپ متفاوت می­سازد، شیوه­های مختلف شکل­گیری برخی از خویشکاری­هاست که البته این اختلافات، ساختار جدید و متفاوتی را به وجود نمی­آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

The Morphology of Fairy Thales in Kurdish Language

نویسندگان English

Seyed Mazhar Ebrahimi 1
Seyyed Ahmad Parsa 2
1 Kordistan University
2 Professor of Persian litrature
چکیده English

The topic of this study is "The Morphology of Fairy Tales in Kurdish Language". The purposes of the present study are to determine the structure of these tales and the scale of differences and commons comparison with Vladimir Propp's study and to know better about other Iranian languages. The way in which this study has been carried out is descriptive, the data has been gathered in library method and analysed based on Propp's pattern in morphology of fairy tales. After surveying the structure of 155 tales, there were determined thirty-one functions, seven domains of operations, nine types of prime situations and eighteen types of movement combinations. The result shows that Propp's patterns are the same as patterns in Kurdish language fairy tales and that their final structures are restricted to the same thirty-one functions offered by Propp. What differenciates fairy tales in Kurdish language from similar samples surveying by Propp is the different methods of forming some some of the functions, and certainly these differences do not supply new and different structures.

کلیدواژه‌ها English

morphology
Fairy tales
Kurdish tales
Vladimir Propp
ابراهیم حسن، مولود. (2008). سیری­ناپذیر (تیرنه­خوره). اربیل: بدرخان.
احمد، آرارات. (2004). قوطی عطّار: قوطی اوّل. سلیمانیه: انستیتو کلپور (میراث) کُرد.
---. (2008). قوطی عطّار: قوطی دوم. سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
---. (2012). قوطی عطّار: قوطی سوم. سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
اسماعیل شیخانی، سعدالله. (1987). متن چند قصّه فولکلوریک کردی (ده­قی چه­ند چیروکی فولکلوریی گوردی). بغداد.
امانی، محمّدسینا. (1387). گردآوری و طبقه­بندی قصّه­های عامیانه ایرانی (منطقه سنندج). پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی سنندج.
ایگلتون، تری. (1368). پیش­درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمه عبّاس مخبر. تهران: مرکز.
بدره­ای، فریدون [مترجم].  (1371). ریشه­های تاریخی قصّه­های پریان. تألیف ولادیمیر پراپ، تهران: توس.           
---. (1386). ریخت­شناسی قصّه­های پریان. تألیف ولادیمیر پراپ، تهران: توس، چاپ دوم.
برزنجی، عدنان. (2007). داستان­های فولکلوریک (چیروکی فولکلوری). سلیمانیه: سردم.
بکرجویی، ریبوار. (2008). چند نمونه از داستان­های فولکلوریک منطقه پشدر (چه­ند چیروکی فولکلوری ناوچه­ی پشده­ر). اربیل: آراس.
پراپ،­ ولادیمیر. (1371). ریشه­های تاریخی قصّه­های پریان. ترجمه فریدون  بدره­ای، تهران: توس.           
---. (1386). ریخت­شناسی قصّه­های پریان. ترجمه فریدون بدره­­ای، تهران: توس، چاپ دوم.
تالکین، جی. آر. آر. (1388). «درباره داستان پریان». ترجمه مراد فرهادپور، ارغنون، شماره 25.
تقی، جلال. (1984). شب­های کنار آتشدان (شه­وانی گوی ئاگردان)، جلد اوّل. [بی­جا].
تقی، جلال. (2001). شب­های کنار آتشدان. جلد دوم. سلیمانیه.
توحّدی، کلیم­الله‌. (1379). درخت چهل دستان: بیست­ویک افسانه‌ کردی خراسان. مشهد: انتشارات محقّق.
جعفر، حاجی. (2007). روزی روزگاری (جاره­کی ژ جارا). دهوک: انستیتو کلپور کُرد.
جمال، ریبوار. (2007). ختکه­ سور: پنج داستان فولکلوریک کودکانه منطقه پشدر. اربیل: آراس.
جمال، ریبوار. (2011). باز زرین (بازی زیرین). سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
جندی، حاجی و امین عودال. (2008). فولکلور کرمانج (فولکلورا کورمانج). اربیل: آراس.
جوتیار، خالد. (2007). دیو. جلد اوّل. سلیمانیه: سردم.
جهانفرد، سجاد. (2009). افسانه­های سرزمین میدیا (ئه­فسانه­کانی ولاتی میدیا). جلد اوّل. سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
جهانفرد، سجاد. (2011). افسانه­های سرزمین میدیا. جلد دوم. سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
جهانفرد، سجاد. (2014). افسانه­های سرزمین میدیا. جلد سوم. سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
حاجی بامرنی، مهدی. (2007). ایّام گذشته (هه­یامی به­ری). دهوک: انستیتو کلپور کُرد.
حاجی زلمی، ابراهیم. (2014). دیو سپید و دیو سیاه. سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
حمه­صالح ‌­توفیق، محمّد. (2000). ترانه­ و قصّه فولکلوریک کُردی (هونراوه و چیروکی فولکلوریی کوردی). جلد اوّل. سلیمانیه: وزارت فرهنگ.
درویشیان، علی­اشرف. (1386). افسانه­ها و متل­های کردی. تهران: چشمه، چاپ پنجم.
رستمی، شاهو. (1387). جمع­آوری و طبقه­بندی موضوعی قصّه­های عامیانه شهرستان سروآباد. پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی سنندج.
رسول، شکریه. (2003). قصّه­های جادویی کردی بر اساس الگوی ریخت­شناسی (حه­کایه­تی خورافیی کوردی له رووی مورفولوژییه­وه). سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
زمانی، ناهیده. (1389). گردآوری و تحلیل ساختاری داستان­های اورامان لهون. پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه کردستان.
سسیل، اردیشانه‌ و سسیله‌ سسیل [جلیل، اردوخان و جلیل جلیل]. (1386). افسانه‌های کردان. ترجمه‌ امیرحسین اکبری شالچی. تهران: نشر ثالث.
سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر. (1384). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه عبّاس مخبر. تهران: طرح نو، چاپ سوم.
سلیمی، هاشم. (1390). چیروک: افسانه‌ها و قصّه‌های کردی. تهران: آنا.
---. (1391). قصّه و افسانه مکریان (چیروک و ئه­فسانه­ی موکریان). [بی­جا].
شادی، احمد. (2005). مجموعه­ای داستان­ فولکلوریک (چه­پکیک چیروکی فولکلوری). سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
شاهرخ، عزیز. (2002). قصّه و بیت کُردی (چیروک و به­یتی کوردی). اربیل: آراس.
شریفی، احمد. (1375). قصّه­ها، حکایات و داستان­های کُردی. اداره کلّ فرهنگ و ارشاد اسلامی سنندج. (طرح پژوهشی چاپ­نشده).
صالح سعید، محمّد. (2001). گوهر دیرین (گه­وهه­ری دیرینه). سلیمانیه: سردم.
صفاری، باقی. (1382). افسانه هورامان (ئه­فسانه­ی هه­ورامان). تهران: احسان.
صفوی، کورش. (1373). از زبان­شناسی به ادبیّات: نظم. جلد اوّل. تهران: نشر چشمه.
صمدی، عبدالله. (1392). هفت خال غریب (حه­وت خالی غه­ریب). مهاباد: احسان.
علیرضایی، کرم. (1388). افسانه‌هایی از سرزمین ایلام. تهران: بنفام.
عمر خوشناو، هیمن. (2013). چشمه خومان (کانیی خومان). سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
فتوحی، سواره و رسول ویسی. (2014). راز. جلد اوّل. اربیل: مکریانی.
گرده­سوری، جمال. (2008). انجیر چهل طعم (هه­نجیری چل تام). اربیل: مکریانی.
لسکو، روژه. (1370). داستان‌های کهن کردی (به‌ دو زبان فارسی و کردی) و 420 په‌ند و زاراوه. ترجمه محمّد ریانی. تهران.
مارزلف، اولریش. (1391). طبقه­بندی قصّه­های ایرانی. ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: سروش، چاپ سوم.
مان، اسکار. (1364). تحفه مظفّریه. مهاباد: سیّدیان.
محمّدپور، عزیز [مترجم]. (1369). آداب و رسوم کردان. نوشته ملامحمود بایزیدی و به سعی و اهتمام الکساندر ژابا. [بی­جا].
محمّد شیلازی، جمیل. (2001). قصّه­های کُردی (چیفانوکیت کوردی).  دهوک: مکریانی.
---. (2005). داستان­های محلّی کُردی (چیروکین میللیین کوردی). سلیمانیه: انستیتو کلپور کُرد.
مخموری، پیرداود. (2011). سور چاوشین. اربیل: آکادمی کُردی.
---. (2013). در جستجوی افسانه (گه­ران به دوای ئه­فسانه­دا). اربیل: اتحادیه نویسندگان کُرد.
ملاصالح، حکیم. (1374). داستان­های عامیانه منطقه کامیاران. اداره کلّ فرهنگ و ارشاد اسلامی سنندج. (طرح پژوهشی چاپ­نشده).
وکیلیان، سیّداحمد. (1379). قصّه­های مردم. تهران: نشر مرکز.
---. (1383). متل­ها و افسانه­های ایرانی. تهران: سروش، چاپ دوم.
ویسی، رسول و سواره فتوحی. (1379). شوچرا (شه­وچرا). جلد اوّل. ارومیه: انتشارات صلاح­الدین ایوبی.
یاقوتی، منصور. (1391). مادیان چهل کرّه: افسانه­هایی از ده­نشینان کرد. تهران: کتاب آمه.