اسلوب روایت در سیرالملوکِ خواجه نظام‌الملک طوسی

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسنده
استادیار زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه صنعتی شریف
چکیده
در تاریخ فرهنگی ایران، تعدادی از کتاب‌های تعلیمی و ارشادی خطاب به حاکمان نوشته شده‌اند. این کتاب‌ها علاوه بر داشتن فواید زبانی و تاریخی، مباحث نظریِ عرصۀ سیاست و راهکارهای عملی به کار بستن آن‌ها را آشکار می‌کنند و زمینه‌ای برای شناخت اخلاق سیاسی و اجتماعی حاکمان دورۀ خود فراهم می‌آورند. حکایت‌پردازی از رایج‌ترین روش‌هایی است که نویسندگان این کتاب‌ها برای بیان مفاهیم موردنظر خود به کار می‌بردند. سیرالملوک (سیاست‌نامه) نوشتۀ خواجه نظام‌الملک طوسی، از مهم‌ترین آداب‌الملوک‌های فارسی، در قرن پنجم هجری قمری نوشته شده است. بخش اعظم این کتاب حکایت‌هایی است که نویسنده، ضمن آن، خطاب به شاهان سلجوقی، توصیه‌های اخلاقی و سیاستی عرضه می‌کند. در مقالۀ حاضر، روش حکایت‌پردازی نظام‌الملک در سیرالملوک، بنابر بعضی نظریات نقد ساختارگرا، بررسی شده است. نخست، به آن دسته از نظریه‌ها پرداخته شده است که در مقاله کاربرد دارند. دوم، حکایات سیرالملوک، باتوجه‌به حجم، از هم تفکیک و شماره‌گذاری شده‌اند. سوم، بنابر نظریه‌های مطرح‌شده، به‌ترتیب دربارۀ زمان، وجه، لحن، الگوی کنشی (اشخاص)، الگوی پیرنگ در حکایات سیرالملوک بحث شده است. در پایان، نتایج به‌صورت خطوطی کلی نوشته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله English

The method of Narrating in Seyar al-molook by Khajeh Nizam al-Molk (According to Some Parts of the Structuralism Theories)

نویسنده English

Maryam Seyedan
Assistant Professor of Persian Language and Literature in Sharif University of Technology
چکیده English

In the cultural history of Iran, some didactic books have been written to rulers. These books not only have so many linguistic and historical values, but also reveal theoretical topics in the area of politics as well as the practical ways of using them. In addition, one can recognize the political and social moralities of rulers, by these books. Narrating was the most common way of expressing the meanings which the writers of these books wanted to share. Seyar al-molook (Siyasat-nameh), created by Khaje Nizam al-Molk, is one of the most important Adab al-molook (royal more)s in Persian, has been written in the 5th century. This book chiefly includes the numerous tales which the writer expresses some policy and ethical recommendations among them, for Saljuqian rulers. In this article, it has been studied on the tales of 39 chapters of the book, according to some parts of the Criticism of Structuralism. First, it is indicated some parts of the Structuralism Criticism which are used in this article. Second, the tales was separated with numbers. third, it is discussed about the time, mood, voice, the structure of actors and plot, according to Structuralism theory. Forth, the writer has written the conclusions.

کلیدواژه‌ها English

Seyar al-molook (Siyasat-nameh)
Tale
Structuralism
narration
Time
Mood
voice
actant
plot
آدام، ژان میشل و فرانسواز رواز. (1383). تحلیل انواع داستان. ترجمۀ آذین حسین‌زاده و کتایون شهپرراد. تهران: قطره.
احمدی، بابک. (1374). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
اسکولز، رابرت. (1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: آگه.
ایگلتون، تری. (1383). پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.
بالایی، کریستوف و میشل کویی پرس. (1378). سرچشمه‌های داستان کوتاه فارسی. ترجمۀ احمد کریمی حکاک. تهران: معین ـ انجمن ایرانشناسی فرانسه.
برتنس، هانس. (1384). مبانی نظریۀ ادبی. ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
داد، سیما. (1385). فرهنگ اصطلاحات ادبی. ویرایش جدید. تهران: مروارید.
ژنت، ژرار. (1390). «مرزهای روایت». ترجمۀ محمد غفاری. کتاب ماه ادبیات و فلسفه. شمارۀ 56 و 57 (آذر و دی). صص 58-67.
سجودی، فرزان. (1383). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: قصه.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون. (1384). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: طرح نو.
غفاری، محمد و امیرعلی نجومیان. (1392). «گفتمان غیرمستقیمِ آزاد و اهمیت آن در سبکشناسی روایت: بررسی مقابله‌ایِ داستان‌های مدرنیستی و پیشامدرنیستی». دوفصلنامۀ نقد زبان و ادبیات خارجی. سال 5. شمارۀ 10 (بهار و تابستان). صص 85-118.
کالر، جاناتان. (1382). نظریةادبی. ترجمة فرزاد طاهری. تهران: نشرمرکز.
گرین، کیت و جیل لبیهان. (1383). درسنامه نظریه و نقد ادبی. ویراستۀ حسین پاینده. تهران: روزنگار.
مارتین، والاس. (1382). نظریه‌های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. تهران: هرمس.
مکاریک، ایرنا ریما. (1385). دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
میرصادقی، جمال. (1380). عناصر داستان. تهران: سخن.
نظام‌الملک، حسن بن علی. (1389). سیرالملوک (سیاست‌نامه). به‌اهتمام هیوبرت دارک. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
وبستر، راجر. (1382). پیشدرآمدی بر مطالعۀ نظریۀ ادبی معاصر. ترجمۀ الهه دهنوی. ویراستۀ حسین پاینده. تهران: روزنگار.
Cuddon, J. A. (2013). a dictionary of Literary Terms and Literary Theory, Revised by M. A. R. Habib, 5th ed, Wiley-Blackwell.
Genette, Gerard. (1980). Narrative Discourse. An essay in method. trans. Jane E. Lewin. Ithaca, New York: Cornell University Press.