بررسی انتقادی نقدهای واردشده به اندیشۀ تسامح مولوی در سدۀ اخیر

نوع مقاله : پژوهشی -نظری اصیل

نویسندگان
ندا سادات مصطفوی 1
رضا روحانی 2
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان
2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی
چکیده
مولوی، صاحب اثر عظیم مثنوی، از عارفان آزاداندیشی است که صلح و تسامح با دیگراندیشان را یکی از مبانی فکری و رفتاری خود قرار داده یا معرفی کرده است. او در آثار متعدد خود، به زبان و شیوه‌های مختلف اندرز، تمثیل و حکایت، در ترویج این اندیشه کوشیده و همگان را به پیروی از این سلوک فردی و اجتماعی فراخوانده است. اندیشۀ تسامح مولوی، مانند بسیاری دیگر از دیدگاه‌های وی، با نقد و انکار همراه شده است. در نوشتار حاضر، با رویکردی تحلیلی ـ انتقادی و با استفاده از شیوه‌های علمی تحلیل متن و استناد، نقدهای واردشده به این اندیشۀ مولوی بررسی شده است. هدف از این ارزیابی، علاوه‌بر معرفی و نقد دیدگاه‌‌های منکران اندیشه تسامح در عصر حاضر، رسیدن به شناختی روشن و حقیقی‌تر از کمّ‌و‌کیف این اندیشه مولوی است. براساس بررسی‌های انجام‌‌شده، چنین برداشت می‌شود که هم‌زیستی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان مختلف در جامعه (پلورالیسم اجتماعی) در اندیشۀ مولوی، به پیروی از منابع و مبانی اسلام، جایگاه ویژه‌ای دارد؛ اما تکثرگرایی (پلورالیسم) دینی، ‌علی‌رغم برخی مشابهت‌ها و همگونی‌ها، ‌مورد قبول و تأیید مولوی نیست. همچنین با تحلیل و استناد به اصل حکایت‌ها و ابیات مولوی مشخص می‌شود که درواقع پلورالیست خواندن او درک ناقصی است که برخی روشن‌فکران یا منتقدان، با خلط یا مغالطه در افکار و اندیشه‌ها و استناد نامناسب به ابیات و حکایت‌هایی از مثنوی، به‌دست آورده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله English

A Critical Analysis of Criticisms Against Molana’s View on Indulgence

نویسندگان English

Neda Sadat Mostafavi 1
Reza Ruhani 2
1 Ph.D. student of Persian literature in Kashan University
2 Associate professor of Persian literature
چکیده English

Molana, the great creator of Masnavi, is an intellectual mystic, who has based his intellectual foundation on peace and indulgence. He has invited all in his works to follow his manner, by employing various techniques such as simile and anecdote. His view on indulgence, along with some other views, have been criticized. The current study has explored these criticisms in the last century by adopting an analytical-descriptive approach. The purpose of such analysis was to fully understand the basis of his view on indulgence and to introduce and study the criticisms against it. Upon analysis, it became apparent that coexistence of different religious beliefs in the society (social pluralism), based on Islamic core beliefs, played a major role in his worldview. However, religious pluralism, bearing similarities with the aforementioned view of his, is not welcomed by Molana. The analysis of Molana’s verses has also shown that calling him a pluralist is not evidence-based and therefore flawed

کلیدواژه‌ها English

Molana
criticisms against Masnavi
indulgence
pluralism
Inclusiveness
- Holy Qur'an
- Ibn al-Reza, S. (Allameh Barqaei) (Bita). Haqiqat al-Irfan Ya Taftish. Offset. [in persian]
- Ahmadi, A. (2015). "Ekhtiyar-e Khabith; Naqdi Bar Didgah-e Moulavi Darbareye Hazrat-e Abutaleb (A.S.)", Safineh Qur'an and Hadith Studies Specialized Quarterly. 13. Issue 49. pp. 60-85. [in persian]
- Aflaki, Sh. (1983). Manaqib al-Arefin. With Contribution of Tahsin Naziji. 2 volumes. 2. Tehran: Donyaye Ketab. [in persian]
- Ashuri, D. (1985). Farhang-e Siyasi. 13. Tehran: Morvarid. [in persian]
- Bayat, A, et al. (2002). Farhang-e Vajeha. Qom: Andishe va Farhang-e Dini Institute. [in persian]
- Peterson, M, et al. (2009). Reason and Religious Belief. Ahmad Naraqi (Trans). 8. Tehran: Tarh-e Now. [in persian]
- Jami, A. (1991). Nafahat al-Ons min Hazarat al-Quds. Introduction and Revision: Mahmoud Abedi. Tehran: Ettelaat. [in persian]
- Jobran, M. (1997). Al-Raed Persian Arabic Alphabetic Dictionary. 2 Volumes. 3. Mashhad: Astan Quds Razavi Publication. [in persian]
- Jadidi, L. (2015). "Naqd va Barrasy-e Esraeiliyat Piramun-e Payambar-e Islam (S.A.W.) dar Mathnavi". A Collection of Papers in the 10th International Conference on Propagation of Persian Language and Literature in Mohaqqeq Ardebili University. pp. 107-117. [in persian]
- Jafari, M. (1973). Tafsir va Naqd va Tahlil-e Mathnavi. Tehran: Enteshar Corporate. [in persian]
- Hajizade, M. (2005). Fargang-e Tafsiry-e Ismha. Tehran: Jamedaran. [in persian]
- Hejazi, B & Ghazanfari Moqaddam, S. (2011). "Naqdi bar Pluralism dar Andisheye Moulavi". Naqd-e Adabi Quarterly. 4. Issue 14 (summer). pp. 105-131[in persian]
- Hejazifard, S & Emami, N. (2015). "Moulavi az Manzari Digar: Naqdi bar Goftar va Kerdar-e Moulavi dar Mathnavi", A Collection of Papers in the 10th International Conference on Propagation of Persian Language and Literature in Mohaqqeq Ardebili University. pp. 595-606. [in persian]
- Khandan, A. (2005). Moghaletat. 2. Qom: Bustan-e Ketab-e Qom. . [in persian]
- Zekavati Qaragozlu, A. (1998). "Naqabi dar Naqdi bar Mathnavi". Ayeneye Pajuhesh. Issue 49. pp. 25-31. [in persian]
- Rabbani Golpaygani, A. (1999), Tahlil va Naqd-e Pluralism-e Dini. Tehran: Danesh va Andisheye Moaser Cultural Institute. [in persian]
- Rouhani, R. (2008). "Zamineha va Angizehaye Ettehad-e Anbia dar Mathnavi". Motaleat-e Erfani. Issue 7 (spring and summer). pp. 90-120. [in persian]
- Hoseini, S. (2007). Ahl-e Ketab dar Mathnavi. Allame Quarterly. 4. pp. 25-46. [in persian]
- Zarrinkub, A. (2000). Serr-e Nei: Naqd va Sharh-e Tahlili va Tatbiqi-e Mathnavi. Vol. Ӏ. 8. Tehran: Elmi. [in persian]
- Zarrinkub, A. (2005). Pelle Pelle ta Molaqat-e Khoda: Darbareye Zendegi. Andishe va Soluk-e Moulana Jalaluddin Rumi. 26. Tehran: Elmi Publication. [in persian]
- Zakipour, J. (2014). Islam Ayin-e Solh va Gogtogo. Qom: Mahdiye. [in persian]
- Zamani, K. (2016). Sharh-e Jame Mathnavi Manavi. Vol. ӀӀӀ. 47. Tehran: Ettelaat. [in persian]
- Jandaron, J. (1999). Tolerance in the Western Thought. Abbas Baqeri (Trans). Tehran: Nei Publication. [in persian]
- Sepahsalar, F. (1999). Zendeginameye Moulana (Sepahsalar). 4. Tehran: Eqbal Publication. [in persian]
- Soroush. A. (1996). Qabz va Bast-e Teoric-e Shariat. 5. Tehran: Serat Cultural Institute. [in persian]
- Soroush. A. (2001). Serathaye Mostaqim. 4. Tehran: Serat Cultural Institute. [in persian]
- Saeedi, A. (2010). Negareshi Now bar Mathnavi Moulavi. Mahdi Vahedian Dargahi (ed). Mashhad: Aftab Alam
- tab. [in persian]
- Shajari, R. (2007). Moarefi va Naqd va Tahlil-e Shoruh-e Mathnavi: Shoruh-e Farsi va Moujud dar Iran. Tehran: Amirkabir. [in persian]
- Fathali. M. (1999). Tasahol va Tasamoh-e Akhlaqi, Dinin, Siyasi. Qom: Taha Cultural Institute. [in persian]
- Faramarz Qaramolki, A. (2016). Raveshshenasi Motaleat-e Dini. 9. Mashhad: Razavi University of Islamic Sciences. [in persian]
- Farzanefar, H. (2004). "Tasahol va Modara dar Andisheye Siyasi Islam". Motaleat-e Islami. Issue 63. pp. 155-186. [in persian]
- Foruzanfar, B. (1988). Sharh-e Mathnavi Sharif. Vol. Ӏ. Tehran: Zavvar Publication. [in persian]
- Firuzabadi M. (Bita). Al-Qamus al-Mohit. Beirut: Dar al-Ahya al-Torath al-Arabi. [in persian]
- Qadrdan Maleki. M. (2006). "Doctrin-e Mahdaviat va Pluralism". A Collection of Papers in International Conference on Mahdaviat Doctrine. Qom: Ayandeye Roushan. [in persian]
- Qarzavi, Y. (Bita). Aqaliyathaye Dini va Rah-e hall-e Islam. Omar Qaderi (Trans). 1. Sannandaj: Ehsan Publication. [in persian]
- Kakayi, Q & Avish, H. (2016). "Naqd va Barrasy-e Pluralism-e Dini Nejatbakhsh dar Didgah-e Erfani-e Ibn-e Arabi va Moulavi". Andisheye Dini. Issue 1 (consecutive 58). pp. 51-76. [in persian]
- Kamran, H. (2003). Takathor-e Adyan dar Buteye Naqd. Qom: Daftar-e Nashr-e Maaref. [in persian]
- Lahuri, M. (2002). Mokashefat-e Razavi dar Sharh-e Mathnavi Manavi. Introduction and Revision: Reza Rouhani. Tehran: Sorush. [in persian]
- Modarresi (Tabatabayi), S. (1999). Sama, Erfan, va Moulavi. Tehran: Yazdan. [in persian]
- Moshidi, J & Farzane, S. (2012). "Barrasi-e Kethratgerayi Dinin dar Mathnavi Moulavi". Ayeneye Marefat. pp. 86-110. [in persian]
- Moshidi, J. (2005). Negareshi bar Andishehaye Moulavi: Enteqadgunei bar Mathnavi Manavi. Arak: Arak University. [in persian]
- Mostafavi, N. (2004). "Tasahol va Tasamoh dar Andisheye Moulana". Erfan Poli Mian-e Farhangha: Bozorgdasht-e Professor Anne Mary Shimel (A Collection of Papers in Conference). Vol. ӀӀ. pp. 285-297. Tehran: Tahqiqat va Toseaeye Olum-e Ensani Institute Publication. [in persian]
- Mosallayi Yazdi, A & Modarresi Yazdi, J (2007). Naqdi bar Mathnavi. 3. Qom: Ansarian. [in persian]
- Moein, M. (1985). Farhang-e Farsi. 6 Volumes. 7. Tehran: Amirkabir. [in persian]
- Moulana Balkhi (Moulavi), J. (2007). Fihe ma Fih. Badiozaman Foruzanfar (ed). 2. Tehran: Negah Publication. [in persian]
- Moulana Balkhi (Moulavi), J. (1992). Mathnavi Manavi. Reynold Nicolson (ed). 11. Tehran: Amirkabir. [in persian]
- Miri, S. (1998). Vojuh-e Gunagun-e Tasaol-e Siyasi: Tasamoh Ari ya Na. 1. Andisheye Moaser Cultural Institute. Qom: Khorram Publication. [in persian]
- Nabavian, S. (2003). Shomulgerayi: Naqdi bar Ketab-e Serathaye Mostaqim-e Abdolkarim Soroush. Qom: Homaye Ghadir. [in persian]
- Nabavian, S. (2002). Pluralism-e Dini. Tehran: Daesh va Andisheye Moaser Publication. [in persian]
نقد ادبی
دوره 13، شماره 50
بهار 1399
صفحه 169-204