سنتزپژوهی مطالعات بین‌رشته‌ای ادبیات کودک از منظر نظریۀ مخاطب محوری

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسندگان
1 هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی
2 مدرس دانشگاه فرهنگیان امیر کبیر کرج
3 دانشجوی دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
هدف این پژوهش تعیین میزان توجه به مخاطب ـ کودک در مطالعات بین‌رشته‌ایِ حوزۀ ادبیات کودک و پیشنهاد معیارهایی برای پژوهش‌های آینده است. به‌منظور نیل به این هدف، جایگاه مخاطب در اجزای ساختاری پژوهش، یعنی هدف، مؤلفه‌ها، روش و نمونه، توصیف و تحلیل شده است. با استفاده از روش سنتزپژوهی، 38 گزارش پژوهش بین‌رشته‌ای، شامل مقالات علمی ـ پژوهشی و پایان‌نامه‌ها و رساله‌های کارشناسی ارشد و دکتری که با ملاک‌های ورود به پژوهش هماهنگ بودند، به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند؛ سپس اجزای ساختاری‌ این پژوهش‌ها استخراج و در جداول توصیفی ثبت و تحلیل شدند. یافته‌های این پژوهش عبارت‌اند از: 1. سه هدف عمده در این پژوهش‌ها مورد نظر بوده است: بسامد، بازنمایی و مقایسۀ مؤلفه‌ها. مؤلفه‌های بررسی‌شده نیز در سه حوزۀ دانش روان‌شناسی و علوم تربیتی، جامعه‌شناسی و فرهنگ، و اخلاق و دین قرار می‌گیرند. 2. تعداد مؤلفه‌های مربوط به حوزه روان‌شناسی و علوم تربیتی بیشتر از دو حوزه دیگر است. 3. روش پژوهش همۀ مطالعات تحلیل محتوا است. 4. نمونۀ همۀ آن‌ها نیز آثار ادبیات کودک است که با توجه به معیارهای سال انتشار و گروه سنی، نام نویسنده یا اثر خاص، نوع داستان، موضوع خاص و آثار برگزیده تعیین ‌شده‌اند و در این ‌میان، معیار سال انتشار و گروه سنی بیشترین کاربرد را داشته است. درمجموع نتایج تحلیل این یافته‌ها براساس معیار توجه به مخاطب، حاکی از توجه اندک به مخاطب‌ ـ کودک در پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبیات کودک است که برای تقویت این جایگاه، پیشنهاد‌هایی در هر چهار عنصر پژوهشی ارائه‌ شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Synthesis of interdisciplinary studies of children’s literature by considering audience

نویسندگان English

Aali Amene 1
hasan alinejad 2
halime nematolahi 3
1 Academic staff of Allameh Tabataba'i University
2 Lecturer at the University of Cultural Arts, Amirkabir Karaj
3 Student of Allameh Tabataba'i University
چکیده English

The purpose of this research is to analysis the attention to the audience in interdisciplinary studies in the field of children’s literature and suggest criteria for future research. In order to achieve this goal, the position of the audience has been described and analyzed in the structural elements of the research, including: purpose, components, method, and sample. Using Synthesis Research, 38 interdisciplinary research papers, including scientific articles and senior and doctoral dissertations, were selected and then their research structural elements were extracted and analyzed in descriptive tables. Based on the findings, three main goals were considered in these studies: Frequency, Representation, and Component Comparison. The studied components also fall into three areas of knowledge: psychology and education, sociology and culture, and ethics and religion. the number of components in the field of psychology and education is more than the other two. The research methodology of all studies was a content analysis method, and the sample of all of them was the child books, which was determined according to five criteria: year of publication and age group, author's name or particular book, type of story, specific subject, and selected books. Among them, the first criterion has been most widely used. Finally this study outlines the critical areas of research on children’s literature and identifies areas of further research.

کلیدواژه‌ها English

child-audience
interdisciplinary studies
Children’s literature
synthesis research
منابع:
آقایی، زینب (1389). بررسی نگرش انتقادی در ادبیات کودک گروه سنی الف و ب. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه الزهرا.
احمدی، بابک (1378). ساختار و تاویل متن. چاپ چهارم ویرایش 2. تهران: نشر مرکز.
اخلاق عالی، مریم (1391). بررسی و مقایسه مفاهیم اخلاقی و تربیتی در ادبیات کودک و نوجوان با تکیه بر آثار صمد بهرنگی، رضا رهگذر، سیروس طاهباز و هوشنگ مرادی کرمانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور فارس.
اسلام، علیرضا؛ نوروزی، زینب؛ نظری، فاطمه (1392). تحلیل جامعه‌شناختی جنسیت در داستان نامه‌هایی به آقاغوله. مطالعات ادبیات کودک، 1(7).
افراه، طالب (1392). بررسی میزان برخورداری کتاب‌های فارسی اول، دوم و ششم ابتدایی و کتاب‌های داستان منتخب ادبیات کودک و نوجوان از مؤلفه‌های اجتماعی شدن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
البرزی، محبوبه (1394). مؤلفه‌ها و مهارت‌های تفکر خلاق در کتاب‌های تصویری داستانی: تحلیلی بر مجموعه‌ی کتاب‌های مرغک. مطالعات ادبیات کودک، 1(11).
امین پور، نرگس (1392). عناصر و مؤلفه‌های مؤثر در فضاسازی شعر کودک در آثار مصطفی رحماندوست و افسانه شعبان نژاد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
امین دهقان، نسرین و پریرخ، مهری (1382). تحلیل محتوای کتاب‌های داستانی مناسب کودکان در گروه سنی ب با رویکرد کتاب درمانی. کتابداری و اطلاع رسانی، 24.
ایزدپناه، امین و شمشیری، بابک (1394). در جست‌وجوی دیگری؛ بررسی جلوه‌های دگربودگی در ادبیات کودک و نوجوان ایران. مطالعات ادبیات کودک، 2(12).
بخشایی، محبوبه (1390). بررسی جلوه‌های دین و دین‌داری در داستان‌های کودکان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهرکرد.
پورگیو، فریده؛ ذکاوت، مسیح (1389). بررسی نقش‌های جنسیتی در خاله‌سوسکه. مطالعات ادبیات کودک، 2 (2).
پورنامداریان، تقی (1389). خانه‌ام ابری است: شعر نیما از سنت تا تجدد.(ویرایش جدید) تهران: مروارید.
پیروز، غلام‌رضا و فقیه عبداللهی، مریم (1395). بررسی هوش اجتماعی و مؤلفه‌های آن در محتوای کتاب‌های فارسی دوره‌ی ابتدایی. مطالعات ادبیات کودک، 1(13).
تولان، مایکل (1386). روایت شناسی درآمدی زبان شناختی-انتقادی (ترجمه سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی). تهران: سمت (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی 2001).
ثقفیان خو، آمنه (1392). بررسی ساختاری و محتوایی داستان‌های عاشورایی کودک و نوجوان گروه سنی ب و ج در دهه 70-90. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
چمبرز، ایدان. (1382). "خواننده درون متن." ترجمه طاهره آدینه پور. پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، شماره 33-34 . تابستان و پاییز: 53-65.
حمیلی، پروین (1393). بررسی درون‌مایه‌های دینی در ادبیات کودک انتشارات دهه‌ی هشتاد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد کرمانشاه.
دهقانی، شهلا (1392). جایگاه ادبیات داستانی در تربیت اخلاقی دوره ابتدایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کردستان.
ذاکری، مختار؛ شمشیری، بابک (1394). بررسی مفهوم هویت در مجموعه داستان‌های قصه‌های شیرین مغزدار و قصه بازی شادی. مطالعات ادبیات کودک، 3 (11).
رحمانی، محمدحسین دلال؛ قربانی، حسین (1395). بررسی خشونت نمادین در رمان من نوکر بابا نیستم نوشته احمد اکبرپور. مطالعات ادبیات کودک، 1 (13).
رنلدز، کیمبرلی (1393). ادبیات کودک. (جان کلام: یک معرفی بسیار کوتاه.) ترجمه: مهدی حجوانی. تهران: افق (چاپ به زبان اصلی 2011).
زارع، فاطمه (1394). بررسی آسیب شناسانه‌ی شگردهای خداشناسی در ادبیات کودک دهه‌ی هشتاد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
زبیدی، مریم (1393). بررسی بازنمایی کار کودکان در آثار داستانی کودک و نوجوان زبان فارسی (1357-1390). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هرمزگان.
سهرابی، راضیه؛ البرزی محبوبه؛ خوشبخت، فریبا (1392). مقایسه افسانه‌های ایرانی، کتاب‌های داستانی تصویری ایرانی و کتاب‌های داستانی-تصویری خارجی بر مبنای مؤلفه‌های تفکر فلسفی. مطالعات ادبیات کودک، 1(7).
سهرابی، راضیه؛ البرزی، محبوبه؛ خوشبخت، فریبا (1392). مقایسۀ افسانه‌های ایرانی، کتاب‌های داستانی – تصویری ایرانی و کتاب‌های داستانی تصویری خارجی بر مبنای مؤلفه‌های تفکر فلسفی. مطالعات ادبیات کودک، 1(7).
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
شمسایی فر، شهلا (1389). بازتولید تمایزات اجتماعی در ادبیات کودکان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ.
شیروانی شیری، علی (1392). بررسی تطبیقی مبانی فلسفه تربیتی و شگردهای جلوه گری مقوله‌های اقتدار و آزادی در داستان‌های فارسی و انگلیسی کودک. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه اصفهان.
شیروانی شیری، علی؛ بختیار نصرآبادی، حسنعلی، حیدری، محمدحسین (1393). مقایسه شگردهای اعمال اقتدار و آزادی در کتاب‌های داستانی تصویری ایرانی و انگلیسی. مطالعات ادبیات کودک، 1(9).
صدیقی، مصطفی؛ جمالی، عاطفه؛ و کهن سلوکلویی، زهرا (1395). نقد و نظریه ادبیات کودک به روایت کتاب ماه کودک و نوجوان از سال 1376 تا 1380. مطالعات ادبیات کودک، 1 (13).
عبدالهی، منیژه؛ عمل صالح، احیا (1393). بررسی فیلم کلاه قرمزی و پسرخاله از منظر ادب مندی. مطالعات ادبیات کودک، 2(10).
عرفانی بیضائی، محمدجواد؛ رحیمی، محسن (1394). بررسی نظام باورها در قصه‌های عامیانۀ طبقه‌بندی‌شدۀ ایرانی. مطالعات ادبیات کودک، 2 (12).
عمل صالح، احیاء؛ عبدالهی، منیژه؛ کارگران، ربابه (1389). بررسی عناصر طبیعت در کتاب فارسی دبستان. مطالعات ادبیات کودک، 2(2).
فرزانفر، جواد؛ قائدی، یحیی؛ نقیب زاده، میر عبدالحسین (1389). در جستجوی استقلال انتخاب متن‌های ادبی مناسب برای برنامه‌ی فلسفه برای کودکان. مطالعات ادبیات کودک، 2(2).
قربانی، خاور؛ هاشمی، محمدکاظم؛ الله ویسی، نیشتمان (1394). بررسی ظرفیت تأثیرپذیری برخی قصه‌های نمادین منظوم دهه‌ی هشتاد بر رشد آموزه‌های دینی کودکان. مطالعات ادبیات کودک، 2(12).
قرشی نژاد، ربابه (1392). پژوهشی در بازنمایی خانواده در ادبیات کودک و نوجوان (با تحلیل داستان‌های واقع‌گرای پس از انقلاب اسلامی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هرمزگان.
کاظمی، علی (1389). روانشناسی در شعر کودک و نوجوان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت‌معلم سبزوار.
کامیاب، مرجان (1391). بررسی الگوهای فرزند پروری و نقش پدر و مادر در ادبیات کودک: تحلیل محتوای کتاب‌های داستانی تصویری کودکان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
کدخدایی رودخانه، ندا (1392). شناسایی مؤلفه‌های حقیقت‌جویی در داستان‌های کودکان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
کریمی، محمد حسن و ذاکری، مختار (1390). بررسی مؤلفه‌های ازخودبیگانگی در داستان‌های کودک و نوجوان. مطالعات ادبیات کودک، 2 (4).
کمالی، کبری (1390). بررسی مضمون و محتوای جنگ در شعر کودک و نوجوان 1360-1380. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
کوکبی، مرتضی؛ حری، عباس؛ مکتبی فرد، لیلا (1389). بررسی مهارت‌های تفکر انتقادی در داستان‌های کودکان و نوجوانان. مطالعات ادبیات کودک، 2(2).
کیچی، زهرا (1392). سیمای جامعه در ادبیات داستانی کودک و نوجوان (بر اساس آثار برگزیده: هوشنگ مرادی کرمانی، جعفر ابراهیمی (شاهد)، محمدرضا سرشار و احمد اکبرپور). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زابل.
مارش، کالین جی (1387). پژوهش تلفیقی: سنتزپژوهی. مترجمان: فریده مشایخ، لطفعلی عابدی. تهران: سمت. در: شورت، ادموند سی (1387). روش شناسی مطالعات برنامه درسی. ترجمه محمود مهرمحمدی و همکاران. تهران: سمت. (چاپ به زبان اصلی 1991).
مرتضوی، سید محسن (1391). بررسی عناصر و مؤلفه‌های ایثار و شهادت در ادبیات داستانی کودک و نوجوان. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه شیراز.
مصاحب، غلامحسین (1380). دایرهالمعارف فارسی. تهران: امیرکبیر.
مکوئیلان، مارتین (1388). گزیده مقالات روایت. ترجمه: فتاح محمدی. تهران: مینوی خرد (چاپ به زبان اصلی 2000).
موران، برنا (1388). نظریه های ادبیات و نقد. مترجم: ناصر داوران. تهران: موسسه انتشارات نگاه. (چاپ به زبان اصلی 1972).
نوذری، افسانه (1390). مطالعه میزان توجه به مبانی، اصول و روش‌های تعلیم و تربیت در ادبیات داستانی کودک و نوجوان در آثار نویسندگان معاصر ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.
نورتون، دونا. (1382). شناخت ادبیات کودکان: از روزن چشم کودک. ترجمه منصوره راعی و دیگران. 2جلد. تهران: قلمرو.
نورتون، دونا. (1382). شناخت ادبیات کودکان: از روزن چشم کودک. ترجمه منصوره راعی و دیگران. 2جلد. تهران: قلمرو (چاپ به زبان اصلی 1999).
نیکویی، علیرضا؛ بابا شکوری، شراره (1392). بازخوانی قصه‌های کودکان بر مبنای مؤلفه‌ی طرح‌واره در رویکرد شناختی. مطالعات ادبیات کودک، 2(8).
هانت، پیتر.(1375). «تعریف ادبیات کودک.» ترجمه حسین ابراهیمی (الوند). پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، پاییز: 18-23.
هدایتی، فاطمه (1390). بررسی بن‌مایه‌های پایداری در ادبیات داستانی کودک و نوجوان دفاع مقدس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
هلیدی، مایکل؛ رقیه حسن (1393). زبان، بافت و متن: جنبه هایی از زبان در چشم اندازی اجتماعی-نشانه شناختی. مترجمان: مجتبی منشی زاده، طاهره ایشانی. تهران: نشر علمی (چاپ به زبان اصلی 1989).
یداللهی شاهراه، رویا؛ مهدوی، محمدجواد؛ صالحی نیا، مریم؛ امین یزدی، امیر (1396). فرانظریه توصیفی ادبیات کودک: طبقه بندی و توصیف زمینه های پژوهشی در نظریه ادبیات کودک. فصلنامه نقد ادبی. شماره 37، (صص 89-106).
یوسفی، فاطمه (1392). بررسی مراحل حل مسئله و ویژگی‌های حل‌کنندگان مسئله در ادبیات کودکان. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه شیراز.
Brooks, W., & Mcnair, J. C. (2009). A review of research on African American children’s literature. Review of Educational Research, 79, 1, 125-162.
Burton, S. Ch. (2010). Childhood needs and children’s literature: a content analysis of award-wining books. Dissertation of Ph. D, Capella University.
Ewers, H. (2009). Fundamental concepts of children’s literature research. New York: Routledge.
Grenby, M. O., & Reynolds, K. (2011). Children’s literature studies. US: Palgrave Macmillan.
Torraco, R. J. (2005). Writing integrative literature reviews: Guidelines and Example. Human Resource Development Review, 4 (3).
Wilson, M. B. (2009). Constructions of childhood found in award-winning children’s literature. Dissertation of Ph. D, the University of Arizona.