بنیان‌های نشانه‌شناختی «هم‌سازه» و «ناسازه» در اندیشۀ رولان بارت

نویسنده
مسعود آلگونه جونقانی
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان
چکیده
رولان بارت در دورۀ دوم اندیشگری خود اساساً متوجه نقدِ امرِ بدیهی است. او معتقد است آنچه خود را به‌مثابۀ امر طبیعی، جهان‌شمول و بدیهی وانمود می‌کند، محصولِ فراشد طبیعی‌سازی است که به‌واسطۀ آن امرِ ایدئولوژیک در نهایت خود را به‌صورت امر بدیهی نشان می‌دهد. بر این اساس، محصول نهاییِ فراشد طبیعی‌سازی، به‌زعم بارت، هم‌سازه‌ای است که امر بدیهی از طریق آن متجلی می‌شود. در نتیجه بارت به‌منظور نقد امر بدیهی و نیز افشای تلویحات ایدئولوژیکِ هم‌سازه، برابرنهادی را با عنوان ناسازه مطرح می‌کند. ناسازه به‌مثابۀ سلاحی علیه فریب‌کاریِ زبان است که با اتکا به آن می‌توان به خوانش متفاوتی از متن روی آورد. با این همه، بارت هرگز تبیینِ روشنی از سازوکار نشانه‌شناختی هم‌سازه و ناسازه به‌دست نمی‌دهد. به همین سبب ممکن است تصور شود که چرخش نظری بارت متضمنِ نفی آموزه‌های پیشین او در باب نشانه است. بر این اساس، پژوهش حاضر می‌کوشد ضمن بررسی مبانی نشانه‌شناختی هم‌سازه و ناسازه، عواقب و نتایج منطقی این تلقی را بررسی کند. در پایان مشخص می‌شود که رویکرد بارتِ دوم اساساً متأثر از نقد روابطِ سلسله‌مراتبی حاکم بر معانی صریح و معانی ضمنی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله English

Semiotic foundations of Doxa and Paradox in Barthes' thought ‎

نویسنده English

Masoud Algooneh Juneghani
Assistant Professor, University of Isfahan
چکیده English

During his second career, Roland Barthes concentrates mainly on the criticism of the ‎Evident. He believes what pretends to be natural, universal and evident is in fact an outcome of ‎a naturalization process; a process through which the ideological is finally configured as the ‎Evident. Accordingly, the final result of the naturalization process, according to Barthes is a ‎Doxa which embodies the Evident. Therefore, on his way to criticize the Evident and also ‎reveal the ideological implications of Doxa, Barthes proposes Paradox as the antithesis of Doxa. ‎Paradox is actually a weapon against the intrigues of language, on the basis of which it would be ‎possible to experience a different reading of the text. However, Barthes never provides a clear-‎cut explanation of the semiotic mechanism of Doxa and Paradox. As a result, it may be ‎assumed that Barthes' theoretical reorientation involves with the denial of his former doctrines ‎regarding sign. This article, then, tries not only to analyze the semiotic functions of Doxa and ‎Paradox, but also explain the logical outcome of this viewpoint. It will be finally revealed that ‎Barthes' second approach is basically influenced by the criticism of the hierarchical relationship ‎between connotative and denotative meanings. ‎

کلیدواژه‌ها English

Barthes
semiotics
Doxa and Paradox
Connotation
denotation ‎
- آلن، گراهام (1385 الف). بارت. ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز.
- ـــــــــــ (1385 ب). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز.
- اباذری، یوسف (1380). «رولان بارت و اسطوره و مطالعات فرهنگی». ارغنون. ش19. صص137-158.
- بازرگان دیلمقانی، نگین (1388). «تحلیلی بر نظریات ادبی رولان بارت». دانشنامه. ش74. صص3-17.
- پاینده، حسین (1390). داستان کوتاه در ایران. ج3. تهران: نشر نیلوفر.
- رشیدی، صادق (1391). «نقد به‌مثابه تحلیل: کاوشی در اندیشه‌های رولان بارت». نمایش. س14. ش154. صص73-75.
- سجودی، فرزان (1377). «سبک، متن، نویسنده: کاوشی در اندیشه‌های رولان بارت». مجلۀ هنر. ش37. صص3-30.
- ــــــــــــــ (1387). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: نشر علم.
- سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1384). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: طرح نو.
- شفیعی ‌کدکنی، محمدرضا (1391). رستاخیز کلمات. تهران: آگاه.
- قاسمی داریان، مریم (1385). «رولان بارت و نقد ادبی». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز. ش4. صص179-189.
- قویمی، مهوش (1366). «رولان بارت و نقد نو». کیهان فرهنگی. ش46. صص3-28.
- کالر، جاناتان (1388). بوطیقای ساختارگرا. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: مینوی خرد.
- مسعودی، امیدعلی (1395). «نقدی بر روش نشانه‌شناسی و تحلیل روایت رولان بارت». علوم خبری. ش17. صص44-65.
- Abazari, Y. (2002). "Roland Barthes va Osture va Motâleât-e Farhangi". Arghanun. No. 19. pp. 137-158. [in Persian]
- Allen, G. (2007 a). Barthes. P. Yazdanjoo (Trans.). Tehran: Nashr-e Markaz. [in Persian]
- ________ (2007 b). Beinâmatniat. P. Yazdanjoo (Trans.). Tehran: Nashr-e Markaz. [in Persian]
- Barthes, R. (1964). Elements of Semiology. A. Lavers & C. Smith (Trans.). Paris: Editions du Seuil.
- _________ (1974). S/ Z. R. Miller (Trans.). Prefaced by Richard Howard. London: Blackwell.
- _________ (1977). Image, Music, and Text: Essays. S. Heath (Selected and Translated). London: Fontana Press.
- __________ (1986). The Rustle of Language. R. Howard (Trans.). California: University of California Press.
- __________ (2007). Criticism and Truth. Katrine Pilcher Keuneman (Trans.). London and New York: Continuum.
- Bazargan Deilmaqani, N. (2010). "Tahlili bar Nazariyât-e Adabi-e Roland Barthes". Dânesh Nâme. No. 74. pp. 3-17. [in Persian]
- Cain, William E. (2001). The Norton Anthology of Theory and Criticism. USA: W.W Norton & Company, Ltd.
- Chandler, D. (2007). Semiotics: The Basics. London and New York: Routledge.
- Cobley, P. (2001). The Routledge Companion to Semiotics and Linguistics. P. Cobley (Ed.). London and New York: Routledge Publications
- Coward, R. & J. Ellis (1977). Language and Materialism: Development in Semiology and the Theory of the Subject. London & New York: Routledge & Kegan Paul Books.
- Culler, J. (2010). Butiqâ-ye Sakhtârgarâ. K. Safavi (Trans.). Tehran: Nashr-e Minoo-ye Kherad. [in Persian]
- Culler, J. (1981). The Pursuit of Signs: Semiotics, Literature, and Deconstruction. London and New York: Routledge.
- ________ (1992). "In defense of over-interpretation" in S. Collini (Ed.). Interpretation and over-interpretation. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 109-123.
- ________ (2002). Barthes: A very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.
- Hawkes, T. (2003). Structuralism and Semiotics. London & New York: Routledge.
- Lavers, A. (1982). Roland Barthes: Structuralism and After. London: Methuen & Co Ltd.
- Masoudi, O. (2017). "Naqdi bar Ravesh-shenasi va Tahlil-e Ravâyat-e Roland Barthes". Olum-e Khabari. No. 17. pp. 44-65. [in Persian]
- Norris, Ch. (2002). Deconstruction. London & New York: Routledge.
- Payandeh, H. (2012). Dâstân-e Kutâh dar Irân. Vol. 3. Tehran: Nashr-e Niloofar. [in Persian]
- Ghasemi Dariyan, M. (2007). "Roland Barthes va Naqd-e Adabi". Majale-ye Dâneshkade-ye Adabiyât va Olum-e Ensâni Dâneshgâh-e Shahid Chamrân Ahwâz. No. 4. pp. 179-189. [in Persian]
- Ghavimi, M. (1988). "Roland Barthes va Naqd-e Adabi". Keyhân-e Farhangi. No. 46. pp. 3-28. [in Persian]
- Radhidi, S. (2013). "Naqd be Mathabe-ye Tahlil: Kavoshi dar Andishe-hâye Roland Barthes". Nomayesh. Seq. 14. Vol. 154. pp. 73-75. [in Persian]
- Saussure de, F. (2011). Course in General Linguistics. W. Baskin (Trans.). P. Meisel & H. Saussy (Eds.). New York: Columbia University Press.
- Selden R. & P. Widdowson (2006). Râhnomây-e Nazari-ye Adabi-e Moâser. A. Mokhber (Trans.). Tehran: Tarh-e Now. [in Persian]
- Shafiˈi Kadkani, M.R. (2013). Rastâxiz-e Kalamât. Tehran: Nashr-e Agah. [in Persian]
- Sojoodi, F. (1999). "Sabk, Matn, Nevisandeh: Kavoshi dar Andishe-hâye Roland Barthes". Honar. No. 37. pp. 3-30. [in Persian]
- __________(2009). Neshâneh Shenasi-ye Kârbordi. Tehran: Nashr-e Elm. [in Persian]
- Trabant, J. (1987). Louis Hjelslev: Glossematics as a General Semiotics. in Classics of Semiotics. Krampen et. al. New York: Plenum Press. pp 89-109.
- Trifonas, P.P. (2001). Barthes and the Empire of Signs. Series Editor: R. Appignanesi. UK and USA: Icon Books, and Totem Books.
نقد ادبی
دوره 10، شماره 38
تابستان 1396
صفحه 7-31