گزاره های قالبی در قصّه امیرارسلان

نویسنده
هادی یاوری
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
گزاره قالبی یکی از عناصر ساختاری قصّه‌های عامیانه است. این مقاله درباره تحلیل جایگاه این عنصر در قصّه امیرارسلان است. نخست مفهوم این اصطلاح در حوزه شعر و ادبیّات شفاهی روشن می شود، آن‌گاه دسته‌بندی نقشگرا از گزاره‌ها (گزاره‌های سازنده روند خطّی داستان، شکل دهنده به فضای داستان و گفت وگویی) ارائه می‌گردد، سپس با تحلیل زیرمجموعه‌های این سه گروه کلّی، تأثیر کمّی و کیفی عواملی چون سنّت ادبی، سنّت نقّالی، نقّال، مخاطب، کاتب، زمینه اجتماعی و بعضی از دیگر مسائل وابسته به آفرینش این اثر نشان داده می شود. از این میان، می‌توان به تأثیر بسیار نثر فنّی و متون حماسی و بزمی، غلبه قطب استعاری زبان و شاعرانگی متن و تأثیر آشکار مخاطب و نویسنده قصّه (ناصرالدّین‌شاه و فخرالدّوله) بر روند آفرینش قصّه اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله English

Formulas in the Romance of Amir Arsalan

نویسنده English

Hadi Yavari
PhD student of Persian language and literature at Ferdowsi University of Mashhad
چکیده English

Formula is a structural element of popular romances. This essay analyzes the situation of this element in the romance of Amir Arsalan. First, the concept of formula in the field of oral composition is defined; then functional arrangement of formulas is presented (formulas construct linear process of the story, shape the space of the story and dialogical formulas); afterward, through analyzing the subset of this three major groups, qualitative and quantitative effects of the factors such as literary tradition, naqqali's (storytelling) tradition, naqqal (the storyteller), addressee, writer, social setting and other factors depending on this romance have been demonstrated. It should be pointed out that among the above factors the influence of epic and lyric text and artistic prose, domination of metaphorical pole of language and poetic quality of the text and sensible effect of the addressee and the writer of romance (Naser al-din shah and Fakhr al-dowleh) on the process of creating the romance have been also influential.

کلیدواژه‌ها English

Amir Arsalan
Formula
Naqqali (storytelling)
Popular
- ارّجانی، فرامرزبن خداداد. (1385). سمک عیّار. با مقدّمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری. چ8. ج1. تهران: آگاه.
- افشار، ایرج (مصحّح). (1343). اسکندرنامه. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- افشار، ایرج، و مهران افشاری (مصحّح). (1385). قصّه حسین کرد شبستری. تهران: نشر چشمه.
- بالایی، کریستف. (1377). پیدایش رمان فارسی. ترجمه مهوش قویمی و نسرین خطاط. تهران:  انتشارات معین و انجمن ایران شناسی فرانسه در ایران.
- بیر، جیلین. (1379). رمانس، ترجمه سودابه حقیقی، تهران: نشر مرکز.
- خطیبی، حسین. (1375). فنّ نثر در ادب فارسی. چ2. تهران: زوار.
- سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران (تهیّه کننده). لوح فشرده کتاب شناسی ملّی. نگارش یازدهم.
- شعار، جعفر (مصحّح). (1362). قصّه امیرالمؤمنین حمزه. تهران: کتاب فرزان.  
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1381). «نگاهی به طرازالاخبار». نامه بهارستان. س3. ش1. صص122-109.
- یاکوبسن، رومن. (1369). «قطب­های استعاری و مجازی در زبان­پریشی». زبان شناسی و نقد ادبی. راجر فالر، و دیگران. ترجمه مریم خوزان و حسین پاینده. تهران:  نشر نی.
- مارزلف، اولریش. (1385). «گنجینه­ای از گزاره­های قالبی داستان عامیانه حسین کرد». ترجمه عسکر بهرامی. پیوست قصّه حسین کرد شبستری. تصحیح ایرج افشار و مهران افشاری. تهران: نشر چشمه.
- محجوب، محمدجعفر. (1383). ادبیّات عامیانه ایران (مجموعه مقالات درباره افسانه­ها و آداب و رسوم مردم ایران). به کوشش حسن ذوالفقاری، چ2. تهران: نشر چشمه.
- معیّرالممالک، دوستعلی. (1334). «رجال عصر ناصری». یغما. س8 . ش12. صص556-554.
- نقیب­الممالک، محمّدعلی. (1327). ملک­جمشید. تهران: بنگاه مطبوعاتی فهم.
- ــــــــــــــــــــــــ. (1356). امیرارسلان. با مقدمه و تصحیح محمّدجعفر محجوب. چ2. تهران:  شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
- ــــــــــــــــــــــــ. (1379). کتاب مستطاب امیرارسلان نامدار. با ویرایش و مقدّمه منوچهر کریم­زاده. تهران: طرح نو.
- یوسفی، غلامحسین. (1358). «امیرارسلان». دیداری با اهل قلم. ج2. مشهد: دانشگاه مشهد.
-Foley, John Miles. (1988). Theory of Oral Composition: History and Methodology. Bloomington: Indiana University Press.
-Hanaway, William L. (1991). “Amir Arsalan and the question of genre”, Iranian Studies. V. 24, p.p 55 – 60.
-Hanaway, William Lippincott, JR. (1970). “Persian Popular Romances before the Safavid Period”. Ph.D. diss., Columbia University, In Dissertations & Theses: Full Text [database on-line]; available from http://www.proquest.com (publication number AAT 7233423; Accessed March 1, 2009).
-Nagy, Gregory. (2002). Homeric Questions. Austin: University of Texas Press.
-Marzolph, Ulrich. (1999). “A Treasury of Formulaic Narrative: The Persian Popular Romance Hosein-e Kord”. Oral Tradition. 14/2.pp  279-303.
<http://journal.oraltradition.org/files/articles/14ii/2_marzolph.pdf> [accessed 9 February 2008].
-Omidsalar, Mahmoud. (2005). The Oral Background of Persian Epic. Reviewofmedium_being_reviewed title_of_work_reviewed_in_italics. Fabula, 46(1/2).pp 189-192.  Retrieved December 15, 2008, from Academic Research Library database. (Document ID: 984544461, accessed March 1, 2009 (
http://proquest.umi.com/pqdweb?did=984544461&sid=5&Fmt=3&clientId=61590&RQT=309&VName=PQD
- Omidsalar, M. & T. Omidsalar. (2002).“Narrating Epics in Iran”. In Mahmood Omidsalar (Ed.). Jostarhay-e Shahnameshenasi. Tehran: Bonyad-e Mowghoufat-e Doctor Mahmood-e Afshar. P. 1-32.
نقد ادبی
دوره 1، شماره 4
دی 1387
صفحه 152-188