تحلیل جریان‌شناسانۀ مقاله‌های علمی مرتبط با نقد کهن‌الگویی در ژانر حماسه (از دهۀ بیست تا پایان دهۀ نود شمسی)

نوع مقاله : پژوهشی -نظری اصیل

نویسنده
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
نقد کهن‌الگویی از رویکردهایی است که در چند دهۀ اخیر در نگارش مقالات علمی گسترش چشمگیری یافته است. این نقد در مطالعات ادبی کاربرد بسیار دارد و به‌نوعی با ادبیات درهم‌تنیده است. در این مقاله که برگرفته از طرحی پژوهشی است، با نگاهی جریان‌شناسانه به ‌نقد کهن‌الگویی در ایران ــ به‌شکل جریانی مطرح در نقد ادبی ــ به بازشناسی و تحلیل آن در مقالات دانشگاهی مرتبط با ژانر حماسی پرداخته و گفتمان حاکم بر این نقد، مؤلفه‌های تکرارشونده و سیر تطور این مؤلفه‌ها در مقالات تحلیل شده است. جامعه آماری شامل پیشینه‌ای از مقالات و کتاب‌هایی درحوزۀ شاهنامه‌پژوهی است که از ابتدای قرن به‌تحریر درآمده و نیز مقالات علمی ـ ‌پژوهشی‌ای که از دهه هفتاد به‌بعد، با رویکرد نقد کهن‌الگویی، متون مربوط به ژانر حماسه را واکاوی کرده‌اند. در این پژوهش، افراد شاخص و اثرگذار در معرفی رویکرد نقد کهن‌الگویی، گفتمان‌های حاکم بر آن و سیر تطور تاریخی و موضوعی رویکرد مذکور در ژانر حماسه با روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی شده است. از حدود دهۀ چهل شمسی، مطالعات میان‌رشته‌ای با رویکرد نقد کهن‌الگویی مورد توجه قرار ‌گرفت. در دهۀ شصت و هفتاد، غالب نویسندگان، به‌ویژه نویسندگانی که امروز در این عرصه شناخته شده‌اند، راهی تازه در مطالعات نقد کهن‌الگویی ‌گشودند. از مشخصات بارز مقالات این دوره، غلبۀ تحلیل‌های محتوایی، خوانش‌های تطبیقی و کشف معناست. در دهۀ هشتاد و نود، حجم انبوهی از مقالات دانشگاهی تولید شد که گرچه در ساختار نظام‌مندتر است، آسیب‌های فراوانی نیز در نگارش و تحلیل‌های آن‌ها وجود دارد که به‌تفصیل در متن مقاله به آن پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Analysis of Scientific Papers on Archetypic Criticism in Epic Genre During the 2010s

نویسنده English

Seyedeh Maryam Ameli Rezaei
Associate Professor, Institute of Humanities and Cultural Studies
چکیده English

Archetypic criticism is an approach which has had considerable development in writing the scientific papers in recent decades. It is mostly used in literary studies and is interconnected to the literature. Designed by a research plan, this paper studies the archetypic criticism in Iran discussed in literary criticism in the academic papers related to the epic genre, and analyzes the discourse of archetypic criticism, its repetitive elements and also the development of such elements in papers. It starts by reviewing the works of effective individuals on introducing archetypic criticism, its discourse, its historical and thematic developments in epic genre, employing a descriptive- analytical method. Interdisciplinary studies have focused on archetypic approach since the 1960s. In the 1980s and 1990s, many authors especially those who are now well-known in this field, opened a new way in studies of archetypic criticism. The dominance of content analyses, comparative reading and discovering the meaning, are some considerable specifications of papers of this period. During the 2010s many academic papers were published on this matter and the current paper has investigated their structure and method.

Extended Abstract

Archetypic criticism is an approach which has been considerably developed in recent decades. This type of criticism is mostly used in literary studies. Derived from the research plan, this paper studies and analyzes the archetypic criticism in Iran in academic papers related to the epic genre, and analyzes the discourse of archetypic criticism, its repetitive elements and also the development of such elements in papers. As already mentioned, Studies on Shahnameh [The Book of Kings] were mostly shaped by orientalism at the beginning of the century. Following nationalism and the establishment of new concepts such as government- people, epic studies and especially works focusing on Shahnameh, expanded in an extensive form. Before the 1950s, they were mostly related to the content analyses, vocabulary and linguistic studies, and so they could be considered as historical and sociological introductions to Shahnameh. From the 1950s/1960s, psychological and mythological studies in literary studies were introduced to the field. At first, papers and books on Shahnameh, written at the beginning of the century, were reviewed and then papers on archetypic criticism of epic genre from the 1990s were studied. The style of writing has seemingly changed during the 2000s and 2010s. Scientific research journals provide an academic requirement for essay writing with the predetermined methodologies. Many academic papers were produced within these two decades. Their main structure was studying the details, choosing two or more elements and trying to employ the theory in the context. As observed in many papers, this approach has both advantages and disadvantages. In the 2000s, attention has been given to visual specifications and natural elements in myths but in the 2010s, the characters were related to more complicated definitions of archetypic criticism such as shadow, persona and perfection of hero. Travel, rebirth and decorum patterns are apparently the most significant ones in this period.

کلیدواژه‌ها English

Archetypic criticism
epic genre
scientific research papers
اتونی، بهروز؛ نقد اسطوره شناختی ژرفا، بر بنیاد کهن نمونه مادینه روان، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، زمستان 1390، ش 25،صص 11 - 56.
اسماعیل پور مطلق، ابوالقاسم؛ اسطوره، هنر و ادبیات، مجله شعربهار 1379، ش 28، صص 6 - 15.
افشار، ایرج؛ کتابشناسی فردوسی و شاهنامه از آغاز نوشته های پزوهشی تا سال 1385، تهران، مرکز پزوهشی میراث مکتوب، 1390
اقبالی، ابراهیم؛ قمری گیوی، حسین؛ مرادی، سکینه؛ تحلیل داستان سیاوش بر پایه نظریات یونگ، مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی، بهار و تابستان 1386، ش 8‌، صص 69-86.
اکبری مفاخر، آرش؛ اسطوره دیوهای نخستین در شاهنامه، مجلهمطالعات ایرانی، پاییز 1386، ش 12،صص21 - 34.
امامی، نصراله؛ رکنی، آذرمیدخت؛ تحلیل اسطوره‌های کیخسرو، گرشاسب و جمشید بر اساس آراء یونگ، مجله ادب فارسی، بهار و تابستان 1391، ش 9،صص 1 - 8.
ایرانی، محمد؛ بیگلری، سمیه؛ بررسی و تحلیل دو تراژدی سهراب و فرود بر پایه نظریه «میتوس تراژدی» فرای، مجله ادب پژوهی، زمستان 1392، ش 26،صص 119 - 146.
آیدنلو، سجاد؛ بن مایه اساطیری «روییدن گیاه از انسان» و بازتاب آن در شاهنامه و ادب پارسی، مجله جستارهای ادبی، زمستان 1384، ش 150،صص 105 - 132.
آیدنلو، سجاد؛ نکته هایی از روایات پایان کار ضحاک، مجله کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، بهار و تابستان 1388، ش 18،صص 9 - 48.
بارانی، محمد؛ تیموری فتحی، فاطمه؛ لزوم نقش کهن الگوی پیرخردمند در تعلیم بشر، مجله پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، پاییز 1394، ش 27،صص 59 - 92.
بازرگان، محمد نوید؛ آب و افراسیاب، مجله پژوهشنامه ادب حماسی، تابستان و پاییز 1388، ش 8، صص 37 - 59.
براهنی، رضا، «مولوی، رئالیسم، رمبو، فروید»، زبان و ادبیات، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، (تابستان 1344)، ش 74، ص 221-240.
بهادری، بهروز؛ چون دوست دشمن است، مجله ادبیات داستانیمرداد 1373، ش ۲۲،‌ صص 42 - 43.
بهرامی رهنما، خدیجه؛ بررسی و نقد کهن الگویی انه اید ویرژیل، مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی، زمستان 1391، ش 27، صص 1 - 24.
بهرامی رهنما، خدیجه؛ طاووسی، محمود؛ نقد کهن الگویی منظومه بانو گشسب نامه‌، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، پاییز 1394، ش ۴۰،صص 135 - 164.
پشتدار، علی محمد؛ نورالدینی اقدم، یحیی؛ بررسی تطبیقی اسطوره ایرج و قصه یوسف(ع)، مجلهمطالعات داستانی، پاییز 1389، سال اول - ش 2، صص 30 - 59.
پورخالقی چترودی، مهدخت؛ قائمی، فرزاد؛ تحلیل نمادینگی آتش در اساطیر بر مبنای نظریه همترازی و رویکرد نقد اسطوره ای با تمرکز بر اساطیر ایران و شاهنامه فردوسی، مجله جستارهای ادبیپاییز 1389، ش 170، صص 95 - 118.
پورعلی، منیژه؛ طاهری، محمد؛ آقاجانی، حمید؛ کارکرد ماورائی اسطوره در بخش اساطیری شاهنامه، مجله کهن نامه ادب پارسی، پاییز و زمستان 1397، سال نهم، ش ۲، صص 141 - 163.
پیرانی، منصور؛ شاهنامه زبان ضمیر ناخودآگاه قوم ایرانی؛ (بررسی چند مفهوم استعلایی در شاهنامه، با رویکرد ضمیر ناخودآگاه یونگ)، مجلهتاریخ ادبیات، بهار و تابستان 1395، ش 78،صص 19 - 50.
تسلیمی، علی؛ میر میران، سید مجتبی؛ فرایند فردیت در شاهنامه با تکیه بر شخصیت رستم، مجله ادب پژوهی، زمستان 1389، ش 14،صص 29 - 48.
جعفری، طیبه؛ چوقادی، زینب؛ بازشناسی کهن الگوها و عناصر نمادین در داستان بیژن و منیژه، مجله فنون ادبی، بهار و تابستان 1392، ش 8، صص 155 - 168.
جقتایی، صادق؛ انصاری پویا، محمد؛ تحلیل کهن‌الگویی داستان زال و رودابه، مجله پژوهشنامه ادب غنایی، بهار و تابستان 1394، سال سیزدهم - ش 24،‌صص 59 - 76.
حاج نوروزی، ندا؛ تحلیل تصاویر داستان سیاوش بر اساس نظریات نورتروپ فرای، مجله تاریخ ادبیات، بهار و تابستان 1392، ش 72،‌صص 71 - 86.
حسینی، مریم؛ دهقانی، سولماز؛ تحلیل فرایند فردیت از نظرگاه یونگ در «اسکندرنامه» نظامی، مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی، پاییز 1394، ش 38،صص 77 - 98.
حسینی، مریم؛ شکیبی ممتاز، نسرین؛ روانشناسی اسطوره و داستان؛ رویکردی نوین در نقد ادبی، مجله، متن پژوهی ادبی، تابستان 1394، ش ۶۴، صص 7 - 30.
حسینی، مریم؛ شکیبی‌ممتاز، نسیرین؛ تحلیل روان‌شناختی دعوت و طلب و نقش آن در آشناسازی و تشرف قهرمان، مجلهزبان و ادبیات فارسی، بهار و تابستان 1393، ش 76،‌صص 27 - 50.
خجسته، فرامرز؛ صیادی، فاطمه(شیوا)؛بررسی کهن الگوی آزمون در شاهنامه و هفت پیکر نظامی، مجله تاریخ ادبیات، بهار و تابستان 1390، ش 68،صص 93 - 110.
خسروی، اشرف؛ براتی، محمود؛ روضاتیان، سیده مریم؛ بررسی کهن الگوی سایه در شاهنامه، مجله کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان 1392، ش 27،صص 75 - 102.
خسروی، اشرف؛ طغیانی، اسحاق؛ تحلیل روان کاوانه شخصیت سودابه و رودابه (یگانه‌های دوسویه شاهنامه)، مجله کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان 1389، ش 21، صص 9 - 38.
خوشحال دستجردی، طاهره؛ چهارمحالی، محمد؛ بازتاب اسطوره کاوه در داستان کوتاه رجل سیاسی جمالزاده، مجله جستارهای ادبی، پاییز 1389، ش 170،صص 119 - 146.
داویدیان، هاراطون، «اهمیت بررسی اساطیر در روانشناسی تحلیلی»، مترجم: امیر فریدون گرگانی، زبان و ادبیات، سخن، (اسفند 1343).
رجبیان، ساناز؛ نیک منش، مهدی؛ گرشاسب: شبه قهرمان حماسه اسدی، مجله: شعر پژوهی، پاییز 1393 - ش 21،صص 93 - 116.
رستگارفسایی، منصور؛ اسطوره‌های پیکر گردانی، مجله مطالعات ایرانی، زمستان 1380، ش 1، صص 139 - 176.
روضاتیان، سیده مریم؛ رمزگشایی قصه سلامان و ابسال حنین بن اسحاق با توجه به کهن الگوهای یونگ، مجله فنون ادبی، پاییز و زمستان 1388، ش 1،‌صص 97 - 106.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی (نمادهای مادر و رستاخیز)»، هنر، هنر و مردم، (آبان 1350)، ش 109، ص 32-35.
‌ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (مهر و آبان 13۴۹)، ش ۹۶-۹۷، ص ۴۹-۵۵.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (بهمن 13۴۹)، ش ۱۰۰، ص ۳۸-۴۱.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (دی 135۰)، ش 1۱۱، ص ۳۰-۳۳.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (فروردین 1351)، ش 1۱۴، ص ۷۴-۷۵.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (تیر 1351)، ش 1۷۷، ص ۳۷-۳۸.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (مرداد 1351)، ش 1۱۸، ص ۲۲-۲۳.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (شهریور و مهر 1351)، ش 1۱۹و12۰، ص ۲۸-۲۹.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (آبان 1351)، ش 12۱، ص ۷3-۷4.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (آذر 1351)، ش 12۲، ص ۴۷-۴۸.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (دی 1351)، ش 12۳، ص ۵۹-6۰.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر و معماری، هنر و مردم، (فروردین 135۲)، ش 12۶، ص ۱۰۰-۱۰۳.
ستاری، جلال، «رموز قصه از دیدگاه روانشناسی»، هنر، هنر و مردم، (بهمن-اسفند 1351)، ش 124-125، ص 63-64.
ستاری، جلال، «نگاهی به چشم‌اندازهای اسطوره»، مجموعه زبان و ادبیات، آینده، (مرداد 1362)، ش 5، ص 330-335.
ستاری، رضا؛ باقری خلیلی، علی اکبر؛ خسروی، سوگل؛ رستم و جست و جوی فردیت در جهانگیرنامه، مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی، بهار 1396، ش 44، صص 55 - 80.
ستاری، رضا؛ حقیقی، مرضیه؛نقد کهن الگویی ریشه‌های دوگانه انگاری اسطوره‌ای در شاهنامۀ فردوسی، مجله متن‌شناسی ادب فارسی، بهار 1393، ش 21، صص 111 - 130.
- سمیعی گیلانی، احمد و ابوالفضل خطیبی؛ به فرهنگ باشد روان تندرست،انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، 1390.
شاه بدیع‌زاده، مهدخت؛ اشرف‌زاده، رضا؛ تحلیل کهن‌الگویی شخصیت «کوش پیل‌دندان» با روی‌کرد به کهن‌الگوهای «پیر خردمند» و «ولادت دوباره»، مجله پژوهشنامه ادب حماسی، پاییز و زمستان 1397، ش 26، صص 155 - 173.
شکیبی ممتاز، نسرین؛ جایگاه سیاوش در اساطیر، مجلهمتن‌شناسی ادب فارسی، بهار 1389، ش ۵، صص 101 - 116.
شمیسا، سیروس، داستان یک روح از دیدگاه یونگی، مجله کیهان فرهنگی، سال ششم، مرداد ۱۳۶۸، ش ۶۵، ص ۳۸-۴۳.
شولتز، دوان، «الگوی یونگ (انسان فردیت یافته)»، مترجم: گیتی خوشدل، علوم انسانی، آرش، (اسفند 1359)، ص 72-92.
شیردل، زهرا؛ رحیمی، ابوالقاسم؛ تحلیل اسطورۀ کودک رهاشده در شاهنامه از دیدگاه روان‌شناسی یونگ، مجله زبان و ادب فارسی، پاییز و زمستان 1396، ش 236، صص 141 - 166.
صدیقی، مصطفی؛ سام/ سهراب ، زال / رستم : نبرد پدر و پسر، نشریه بوسان ادب دانشگاه شیراز، بهار ۱۳۹۱، سال چهارم، شماره پیاپی ۱۱، صص ۱۲۳-۱۴۸.
صفاری، نسترن؛ مصفا، مظاهر؛ آموزگار، ژاله؛ حماسه های رستم و خاندانش، مجله کهن‌نامه ادب پارسی، بهار و تابستان 1389، سال اول - ش 1، صص 59 - 72.
صفری، جهانگیر؛ محمودنژاد، حمیده؛ بررسی برخی از کهن الگوها در اشعار احمد شاملو، مجله پژوهش‌های ادبی، بهار 1385، ش 11، صص 113 - 144.
صلاحی، عسگر؛ عشقی، جعفر؛ بررسی نمودهای منفی آنیما در ادبیات و اسطوره‌ها، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، پاییز 1394، ش ۴۰،صص 263 - 290.
صناعی، محمود،‌ فردوسی: استاد تراژدی، نشریه یغما، آبان ۱۳۴۸، سال بیست و دوم، شماره مسلسل ۲۵۴، صص ۴۲۵- ۴۳۲.
صناعی، محمود،‌ فردوسی: استاد تراژدی، نشریه یغما، تیر ۱۳۴۸، سال بیست و دوم، شماره مسلسل ۲۵۰، صص ۱۷۹- ۱۸۶.
صناعی، محمود،‌ فردوسی: استاد تراژدی، نشریه یغما، خرداد ۱۳۴۸، سال بیست و دوم، شماره مسلسل ۲۴۹، صص ۱۱۹- ۱۲۶.
صناعی، محمود،‌ فردوسی: استاد تراژدی، نشریه یغما، شهریور ۱۳۴۸، سال بیست و دوم، شماره مسلسل ۲۵۲، صص ۲۹۹- ۳۰۳.
صنعتی، محمد،‌ آرزوی کام نیافته(تحلیل روانشناختی سه قطره خون)، نشریه مفید، شهریور ۱۳۶۶، ش ۵، ص ۱۸.
صنعتی، محمد، با مرگ به ستیز مرگ(بررسی روانشناختی ملکوت)، نشریه مفید، ش ۷، آبان ۱۳۶۶، ص ۳۵.
صنعتی، محمد، برزخ رابطه(بررسی روانشناختی آثار چوبک)، نشریه مفید، ش ۶، مهر ۱۳۶۶، ص ۲۳.
- صنعتی، محمد؛تحلیل های روانشناختی در هنر و ادبیات،مرکز، تهران، 1380
ضمیران، محمد؛ سیحون، فریده؛نگرشی تطبیقی بر اسطوره عشق در فرهنگ های کهن با تکیه بر اندیشه های حافظ، مجله ایران‌شناسی زمستان 1372، ش ۲۰، صص 745 - 757.
طاهری، محمد؛ آقاجانی، حمید؛ تبیین کهن الگوی سفر قهرمان بر اساس آرای یونگ و کمبل در هفت خوان رستم، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، پاییز 1392، ش 32، صص 103 - 122.
طاهری، محمد؛ آقاجانی، حمید؛ رضایی، فریبا؛ بررسی کهن الگوی پیر فرزانه در داستان زال، مجله ادب پژوهی، تابستان 1393، ش 28، صص 155 - 179.
طبسی، حمید؛ نقوی، نقیب؛ راشد محصل، محمد رضا؛ پورخالقی چترودی، مهدخت؛ کردارشناسی گرشاسپ در گذار از اسطوره به حماسه و تاریخ، مجله جستارهای ادبی، زمستان 1389، ش 171، صص 43 - 66.
طغیانی، اسحق؛ چوقادی، زینب؛ جعفری، طیبه؛ تحلیل روان شناختی نمادها و کهن الگوها در داستان کرم هفتواد شاهنامه فردوسی، مجلهزبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان ۱۳۹۰، ش 71، صص 87 - 112.
عدنانی، سید مسعود؛ دوره گشتاسپی در حماسه گذار خودکامگی از اسطوره به تاریخ، مجله جستارهای ادبی، زمستان 1388 - ش 167، صص 177 - 190.
علامی، ذوالفقار؛ رحیمی، سیما؛ فرآیند فردیت در داستان رستم و سهراب بر پایه شخصیت سهراب، مجلهزبان و ادبیات فارسی، بهار و تابستان 1394 - ش 78، صص 115 - 144.
علایی، مشیت؛ درآمدی انتقادی بر نقد اسطوره شناختی، مجله ادبیات داستانی، دی و بهمن و اسفند 1380، ش 58، صص 8 - 13.
علوی مقدم، مهیار؛ ساسانی، مریم؛ بررسی تطبیقی بازآفرینی اسطوره‌ها در شعر معاصر، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی، پاییز 1386، ش 3، صص 145 - 164.
فاضلی، فیروز؛ کنعانی، ابراهیم؛ سیاوش، شخصیتی آیینی و رازناک در شاهنامه، مجله پژوهش‌های ادب عرفانی، بهار 1389، ش 13، صص 93 - 108.
فرضی، حمید؛ بهزادی، حاجیه؛ تحلیل کهن‌الگویی داستان امیر‌ارسلان بر اساس نظریۀ تفرد یونگ، مجله فرهنگ و ادبیات عامه، بهار 1396، ش 12،‌ صص 65 - 84.
فریار، عبدالله، «روانشناسی تحلیلی و ادبیات»، زبان و ادبیات، نشریه سخن، (1323).
فشارکی، محمد؛ محمودی، خسرو؛ روانکاوی نمادها در داستان ضحاک، مجله زیبایی شناسی ادبی، پاییز 1390، ش 9، صص 1 - 14.
فلاح، غلامعلی؛ رضایی، نوشاد؛ بررسی و مقایسۀ چهار دورۀ قهرمانی شاهنامه بر اساس نقد کهن‌الگویی، مجله متن پژوهی ادبی، پاییز 1394، ش 65، صص 161 - 189.
قائمی، فرزاد؛ پیشینه و بنیادهای نظری رویکرد نقد اسطوره‌ای و زمینه و شیوه کاربرد آن در خوانش متون ادبی، مجله نقد ادبی، پاییز و زمستان 1389، ش 11 و 12، صص 33 - 56.
قائمی، فرزاد؛ تحلیل انسان شناختی اسطوره فر و کارکردهای آن در شاهنامه فردوسی و اساطیر ایران، مجله جستارهای ادبی، پاییز 1390، ش 174، صص 113 - 148.
قائمی، فرزاد؛ تفسیر انسان شناختی اسطوره اژدها و بن‌مایه تکرار شونده اژدهاکشی در اساطیر، مجله جستارهای ادبی، زمستان 1389، ش 171، صص 1 - 26.
قائمی، فرزاد؛ روش‌شناسی و مبانی کاربردی برخورد منتقد با متن در رویکرد نقد که نالگویی/ یونگی و پسایونگی، مجله پژوهش‌های ادبی، زمستان 1391، ش ۳۸، صص 73 - 100.
قائمی، فرزاد؛ شاهان خیره سر شاهنامه؛ نموداری از مشروط بودن نیروی فره در فرهنگ اساطیری ایران باستان، مجله پاژ، پاییز و زمستان 1388، ش 7، صص 59 - 78.
قائمی، فرزاد؛ قوام، ابوالقاسم؛ یاحقی، محمد جعفر؛ تحلیل نقش نمادین اسطوره آب و نمودهای آن در شاهنامه فردوسی بر اساس روش نقد اسطوره ای، مجله جستارهای ادبیتابستان 1388، ش 165، صص 47 - 68.
قائمی، فرزاد؛ یاحقی، محمد جعفر؛ اسب؛ پرتکرارترین نمادینه جانوری در شاهنامه و نقش آن در تکامل کهن الگوی قهرمان، مجله متن پژوهی ادبی، زمستان 1388، ش 42، صص 9 - 26.
قبول، احسان؛ یاحقی، محمد جعفر؛ شخصیت‌شناسی شغاد در شاهنامه،مجلهجستارهای ادبی، بهار 1388، ش 164، صص 65 - 81.
قشقایی، سعید؛ رضایی، محمد هادی؛ تحلیل روان کاوانه شخصیت گرد آفرید، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، بهار 1388، ش 14، صص 99 - 128.
قلی زاده، خسرو؛ نوبخت فرد، سحر؛ نقد و بررسی روند تکامل شخصیت قهرمان در هفت‌خان رستم و اسفندیار بر اساس نظریه یونگ، مجله زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان 1393، ش77، صص 237 - 270.
کاظم زاده، رضا؛ بوف کور فروید و نقد ادبی (1)، مجله ایران‌شناسی، سال ششم، پاییز 1373، ش 3، صص 596 - 606.
کاظم زاده، رضا؛ بوف کور فروید و نقد ادبی(۲)، مجله ایران‌شناسی، سال ششم، زمستان 1373، ش ۴، صص 833 - 841.
کزازی، میرجلال الدین؛ کمالی بانیانی، مهدی رضا؛ تحلیل شخصیت رستم در هفت خان بر اساس دیدگاه های یونگ و فروید، مجله فنون ادبی، زمستان 1395، ش 17، صص 1 - 16.
کمبپل، جوزف، قدرت اسطوره، ترجمه عباس مخبر، نشر مرکز 1377.
کوپا، فاطمه؛ محمدی بدر، نرگس؛ گرجی، مصطفی؛ محمدپور، خیرالنساء؛ کهن الگوی قهرمان در منظومه آرش کمانگیر سیاوش کسرایی، مجلهادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، بهار 1394، ش 38، صص 109 - 128.
کی گوردن، والتر،درآمدی بر نقد کهن الگویی، مترجمجلال سخنور،مجله ادبستان فرهنگ و هنر، فروردین 1370، ش ۱۶، صص 28 - 3۱.
لک، ایران؛ تمیم داری، احمد؛ مطالعه تطبیقی کهن الگوی «سفر» و «بازگشت» قهرمان در شاهنامه و ادیسه‌،‌ مجلهادبیات تطبیقی (ویژه‌نامه، نامه فرهنگستان)، بهار و تابستان 1395، ش ۱۳، صص 161 - 184.
مترجم: مصطفی رحیمی، «رئالیسم و روانشناسی فروید»، زبان و ادبیات، سخن، (تیر 1340)، ش 133.
مرادی، سکینه؛ خورشیدجویی اسکندر در اسکندرنامه نقالی، مجله فرهنگ و ادبیات عامه، آذر و دی 1397، ش 23، صص 107 - 130.
مشیدی، جلیل؛ نوری، سونیا؛ نقد کهن الگویی داستان «دژ هوش ربا»،‌ مجلهفنون ادبی، بهار 1396، ش 18، صص107 - 116.
مظفریان، فرزانه؛ شاعران، وارثان آب و روشنایی و کهن الگوی سترگ آسمان، مجله کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی، بهار و تابستان 1384، ش 10، صص 37 - 62.
مظفریان، فرزانه؛ نمودگاری اسطوره خورشید در متون نظم پارسی، مجله تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، پاییز 1389، ش 5، صص 181 - 202.
مکاریک، ایرنا ریما؛ دانشنامه نظریه های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر، محمد نبوی، تهران، آگه،1390.
ملک پائین، مصطفی؛ سام خانیانی، علی اکبر؛ تحلیل میتوس‌های روایی لشکرکشی کیکاوس به مازندران در شاهنامه، مجلهشعر پژوهی، زمستان 1392، ش ۱۸، صص 151 - 176.
مهدوی، فرزانه و دکتر غلامحسین غلامحسین زاده، نارسایی های نقد روانشناختی در ایران؛ فصلنامه پژوهشهای ادبی، سال 10، شماره 41، پاییز 1392
مهرکی، ایرج؛ تحول شخصیت گرشاسب در اسطوره و حماسه، مجلهزبان و ادبیات فارسی، بهار 1380، ش 32،صص 197 - 214.
نحوی، اکبر؛ امینی، علی؛ سیاوش و سودابه (بررسی تطبیقی موارد مشابه در اساطیر و ادبیات ملل)، مجله شعر پژوهی، بهار 1392، ش 15، ‌صص 139 - 168.
نصراللهی، یدالله؛ جنگلی، عاطفه؛ بررسی روان‌شناختی داستان سیاوش، مجله زبان و ادب فارسی، بهار و تابستان 1392، ش 227،صص 137 - 162.
نصراللهی، یدالله؛ جنگلی، عاطفه؛ تحلیل روان‌شناسی اسطوره قهرمان و رویین‌تنی در داستان رستم و اسفندیار بر اساس نظریه‌های آدلر و رادن، مجلهادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، پاییز 1396، ش 48،صص 269 - 295.
نمازعلیزاده، سهیلا؛ بررسی و تحلیل داستان دژ هوش ربا براساس نظریات یونگ، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، پاییز 1395، ش 44،‌صص267 - 292.
نوریان، سید مهدی؛ خسروی، اشرف؛ بررسی کهن الگوی پیر خرد در شاهنامه، مجله شعر پژوهی، بهار 1392، ش ۱۵، ‌صص 167 - 186.
- واحددوست، مهوش؛ رویکردهای علمی به اسطوره شناسی،انتشارات سروش، تهران، 1381
واردی، زرین؛ نظری اصطهباناتی، حمیده؛ بررسی ساختار اسطوره‌ای در داستان سام نامه، مجله پژوهش‌های ادب عرفانی، تابستان 1389، ش 14، صص 77 - 102.
واشقانی فراهانی، ابراهیم؛ تحلیل اسطوره کیومرث بر اساس نظریه روان شناسی شخصیت یونگ، مجله زبان و ادبیات فارسی، بهار و تابستان 1395 - ش ۸۰، صص 273 - 300.
هاشمی، منیرالسادات؛ ارزش‌های رمزی و نمادین البرز کوه در جغرافیای اساطیری شاهنامه، مجله ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد مشهد)، پاییز و زمستان 1384، ش 7 و 8، صص 193 - 202.
یاوری، حورا، آسمان بر زمین بازتاب نمادین آرکی تایپ تمامیت و کمال ماندالا در ساختار بیرونی و درونی هفت پیکر، مجله ایران شناسی، پاییز 1370، ش 11، صص 548 - 566.
یاوری، حورا، دو متن دو انسان دو جهان (از بهرام گور تا راوی بوف کور)، مجله ایران‌نامه، بهار 1373، ش 46، صص 297 - 318.
یاوری، حورا، ظن و سرّ- نگاهی بر بور کور هدایت از دو منظر روانشناختی، نشریه ایرانشناسی، تابستان ۱۳۷۱، ش ۱۴، صص ۳۵۵-۳۷۴.
یاوری، حورا،تأملی در نقد روانشناختی و رابطه روانکاوی و ادبیات در ایران، مجله ایران‌نامه زمستان 1372، ش ۴۵، صص 129 - 158.
یزدان پناه، سپیده؛ نقد روان شناختی شخصیت ضحاک در شاهنامه، مجله پژوهشنامه ادب حماسی زمستان 1386، ش 5، صص 167 - 186.