کردار گفتمانی و اجتماعی در رمان مدار صفر درجه بر پایه الگوی تحلیل گفتمان فرکلاف

نویسندگان
استاد دانشگاه پیام نور
چکیده
تحلیل گفتمان دارای سه رویکرد ساخت گرایانه، نقش گرایانه و تحلیل انتقادی گفتمان است. نورمن فرکلاف از نظریه پردازان این شیوه در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به بررسی متون پرداخته است. بر این مبنا، رمان مدار صفردرجه (1370) اثر احمد محمود از گونه های رمان سیاسی با این رویکرد تحلیل می شود. در تحلیل رمان هایی از این سنخ، بهترین رویکرد، نوع اخیر است؛ زیرا در این داستان درباره این مباحث می توان بحث کرد که آیا گفتمان غالب بر انقلاب اسلامی در دهه شصت در آفرینش داستان هایی مانند مدار صفردرجه در فضای جدید تأثیرگذار بوده است؟ بنابراین، در این تحلیل باید از الگوی سه لایه فرکلاف برای تحلیل گفتمان استفاده کرد که به اصل متن (شامل تحلیل زبانی در قالب واژگان، دستور، نظام آوایی و انسجام در سطح بالاتر از جمله)، کردار گفتمانی (تولید و مصرف متون) و کردار اجتماعی توجه ویژه ای دارد. در نهایت، می توان متن مدار صفردرجه را متأثر از گفتمانی دانست که تولید چنین متنی را می طلبید و آن گفتمان و هژمونی غالب نیز در سال های بین 1350 تا 1357 منطبق با جامعه سال های دهه شصت تا هفتاد در زمینه فرهنگ، اقتصاد و سیاست آن دوره (کردار اجتماعی) بوده است که وجود و چاپ و انتشار چنین متنی را می طلبیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله English

A Study of Madār-e Sefr Darajeh Based on Critical Discourse Analysis

نویسندگان English

elham hadadi
mqstafa gorji
چکیده English

One of the most effective approaches for critical studies of literary works is Critical Discourse Analysis. This article studies Madār-e sefr darajehwithin this framework by analyzing some of the most important aspects of the novel such as semiology of its title, images, characters (actor, affected, and narrator), narratology, structure and the theme of the story. Furthermore, the status of this novel in the field of political fiction is studied. Based on Fairclough’s approach, the findings of the article suggest that Madār-e sefr darajeh,as a literary text, is in direct relation with the dominant social discursive practices and social hegemony.

کلیدواژه‌ها English

Critical Discourse Analysis
Norman Fairclough
political novel
Madār-e sefr darajeh
- آقاگل زاده، فردوس و همکاران (1389). «کارآمدی الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در نقد و ارزیابی برابرها در متون ترجمه شده خواهران اثر جیمز جویس». پژوهش های زبان و ادبیات تطبیقی. د1. ش3 (پاییز).
- آقاگل زاده، فردوس (1386). «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات». ادب پژوهی. ش1 (بهار). صص17-26.
- آقاگل زاده، فردوس و مریم سادات غیاثیان (1386). «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان». زبان و زبان شناسی. ش3 (پیاپی 5). صص39-54.
- پارسی نژاد، کامران (1387). نقد ادبیات منطبق با حقیقت. تهران: خانه کتاب.
- حاتمی، علی و سمیرا جبارنژاد (1387). «تحلیل گفتمان به مثابه یک روش تحقیق در علوم انسانی». کنگره علوم انسانی، پورتال جامع علوم انسانی.
- حلبی، علی اصغر (1386). «محمود دیگر نمی نویسد». مجله زبان و ادبیات رودکی. ش20. صص91-104.
- دسپ، علی (1388). تحلیل گفتمان غالب در رمان­های سیمین دانشور (سووشون، جزیرۀ سرگردانی و ساربان سرگردان). پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران.
- سلطانی، سیدعلی اصغر (1384). قدرت، گفتمان و زبان. تهران: نشر نی.
- قبادی، حسینعلی، فردوس آقاگل زاده و سیدعلی دسپ (1388). «تحلیل گفتمان غالب در داستان سووشون سیمین دانشور». فصلنامه نقد ادبی. س2. ش6. صص149-183.
- فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمه فاطمه شایسته و دیگران. تهران: اختران و زمانه.
- قنبری، رضا (1386). «دایره امن تنهایی (تحلیل روان شناختی و جامعه شناختی شخصیت های آثار احمد محمود)». مجله زبان و ادبیات رودکی. ش20. صص158-160.
- گلستان، لیلی (1374). حکایت حال. تهران: مهناز.
- محمود، احمد (1372). مدار صفردرجه. تهران: معین.
- ـــــــــــ (1370). قصه آشنا. تهران: معین.
- ـــــــــــ (1384). دیدار با احمد محمود. به کوشش سارک، بابک و سیامک محمود. تهران: معین.
- موقن، یدالله (1378). زبان، اندیشه، فرهنگ (مجموعه مقالات). تهران: هرمس.
- Horton, John & Andrea T. Baumeiste (1996). Literature and the Political  Imagination. London and New York: Routledge. 11 New Fetter Lane, London.