آنیما در نظریه کارل گوستاو یونگ1، تجسّم تمامی گرایش‌های روانی زنانه در روح مرد است که به زعم وی نتیجه تجارب نژادی مرد با زن در طول صدها هزار سال زندگی با یکدیگر بوده و در ناخودآگاه جنس نرینه به یادگار مانده است و این، باعث تسهیل واکنش‌های متقاضی و توافق نظر بین دو جنس متقابل می‌شود. این کهن‌الگو همانند دیگر کهن‌الگوها، هم در نمایه‌های مثبت و هم در نمایه‌های منفی به نمود درآمده که در این مقاله نمودهای مثبت آن بررسی شده است. بر اساس این مقاله نمودهای مثبت کهن‌الگوی آنیما مطابق با دیگر نقاط جهان در اساطیر، ادبیّات و فرهنگ ایران نیز به نمود درآمده و «معشوق»، «الهام‌بخش» و «احساسات نسبت به طبیعت» -که در این مقاله با نمونه‌ها و مثال‌های مختلف تحلیل و ارزیابی شده است- برخی از این نمودها به شمار می‌آید. در این مقاله، نشان داده شده است که دست کم یکی از نمودهای آنیما در ناخودآگاه مرد ایرانی از پروتوتایپ واحدی نشئت می‌گیرد و این پروتوتایپ، به احتمال زیاد یکی از ایزدبانوان کهن ایرانی است. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته، و برای گردآوری اطّلاعات از روش کتابخانه‌ای و بیشتر از نوع متن‌خوانی استفاده شده است.
نقد ادبی