لایه‌نگاری فضای کربلا در شعر برمبنای نقد جغرافیایی وستفال مطالعه موردی: محتشم کاشانی، موسوی گرمارودی، جورج شکّور

نوع مقاله : پژوهشی -نظری اصیل

نویسندگان
1 پردیس بین المللی کیش دانشگاه تهران
2 دانشیار دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3 استاد دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران ایران
چکیده
فضای کربلا از دیرباز تا امروز بسیار متکثر و پویا بوده و به همین دلیل تصاویر ذهنی نویسندگان نیز از این فضا متکثر و پویاست. نقد جغرافیایی از رویکردهای جدید میان‌رشته‌ای است که به فضا به‌عنوان یکی از دستاوردهای مهم دوران پست‌مدرن توجه خاصی دارد. این نقد تعامل میان سوژه و فضا را درنظر می‌گیرد و از فضای جغرافیایی به فضای تخیلی در ادبیات گذر می‌کند. هدف اصلی این پژوهش مطالعۀ تأثیر رسوب‌گذاریِ فضا بر خوانش مخاطب از اشعار شاعران مورد مطالعه است. این رسوب‌گذاری فضا نیز بر اثر انباشتگی زمانی رخ می‌دهد و موجب می‌شود لایه‌های مختلف متنی در فضا و جغرافیا شکل بگیرد. بر این اساس، پژوهشگران با توجه به اصل فضا ـ ‌زمانمندیِ نقد جغرافیاییِ وستفال، به‌دنبال کشف لایه‌های فضا‌ ـ ‌‌زمانیِ شکل‌دهندۀ فضای کربلا در این اشعار هستند. نتیجه حاکی از آن است که این لایه‌ها قابلیت معرفی فضا و هویت‌‌بخشی به شاعر را داشته و آن‌ها با ایجاد دیالکتیک بین خود و دیگری، هویت خود را آشکار و هویت دیگری را افشا می‌کنند. همچنین با توجه به اصل چندکانونگیِ وستفال که به نگاه‌های متفاوت ازجمله نگاه درون‌زاد، برون‌زاد و دگرزاد توجه دارد، در بررسی فضای کربلا نگاه شاعر مسیحی به‌عنوان نگاه برون‌زاد درمقابل نگاه شاعر مسلمان (نگاه درون‌زاد) درنظر گرفته شده است و تلاش می‌شود تا هم‌گرایی میان این سه شاعر مشخص شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Stratification of Karbala space in poems of Mohtasham Kashani, Mousavi Garmaroudi, and George Shakkour: Based on the Geocriticism of Westphal

نویسندگان English

neda azimi 1
Bahman Namvarmotlagh 2
hasan bolkhari ghehi 3
Nasrin dokht Khattat 4
1 Kish international campus, university of tehran
2 Associate Professor University, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 Professor University, Tehran University, Tehran, Iran
4 Professor University, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده English

Karbala has been a multiple and dynamic space and so the writers’ perspective on it was multiple and dynamic as well. Geocriticism is one of the new interdisciplinary approaches that focuses on space in postmodern era. Geocriticism investigates the relation between subject and space and studies the geographical space and the imaginary space of literary texts. The current study was aimed at investigating the effect of space stratification on readers in a selected number of poems. Such stratification was influenced by time as well, creating different layers of texts in space. The researchers tried to unfold the space-time layers in these poems that shaped the space of Karbala, based on the spatiotemporality principle of Westphal theory. The results indicated that poets would identify themselves with these layers of space, as they unveil the dialectic between the self and the other. Moreover, in this study the viewpoint of the Christian poet (exogenous) was studied against the Muslim poet (endogenous), by applying multifocalization principle of Westphalian theory. The principle focuses on different points of views being endogenous, exogenous and allogenous. The study reveals the convergence of selected poets’ perspectives

کلیدواژه‌ها English

Karbala space
geocriticism
spatiotemporality
Stratification
Westphal
- انجیل شریف. (2007). انجمن‌های متحد کتاب مقدس.
- آزادی ده عباسانی، نجیمه. (1394). «رمزگشایی آیین قربانی در اسطوره، عرفان و فرهنگ». نشریه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. شماره 38، صص 1 – 30.
- القمی، أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه. (1417). کامل الزیارات. التحقیق: الشیخ جواد القیومی. الناشر: مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی.
- الکلینی الرازی، أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق. (1362). الأصول من الکافی. ج 4. تهران: اسلامیه.
- افلاطون، بی‌تا. دوره‌ی آثار افلاطون. ترجمه محمد حسن لطفی و رضا کاویانی. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
- بروجردی، سید حسین. (1388). جامع احادیث الشیعه. مترجمان: احمد اسماعیل تبار، احمدرضا حسینی و محمد حسین مهوری. تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
- بلعمی، ابوعلی محمد بن ‌محمد. (1341). تاریخ بلعمی. تصحیح: محمدتقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی. تهران.
- تقوی فردود، زهرا. (1396). «بازنمایی فضای معماری ایران از مجرای تخیلِ فرانسوی» با تکیه بر نقد جغرافیایی. فصل‌نامه علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دوره 5. شماره 3، صص 1-27 .
- حیدری، غلامرضا. (1381).گذری بر مناجات و تحمیدیه مناقب ائمه اطهار و معصومین (ع) در پهنه ادب فارسی. قزوین: انتشارات سایه‌گستر.
- خسروی، زهرا و ارفع، فاطمه السادات. (1394). «بررسی و مقایسه‌ی صور خیال در ملحمه‌های فرطوسی و شَکّور»، فصل‌نامه علمی ـ پژوهشی لسان مبین. سال ششم. شماره 19، صص 23-50 .
- خطاط، نسرین. (1392). «نقد جغرافیایی از نگاه میشل کولو». نقدنامه هنر. شماره 4، به کوشش بهمن نامورمطلق، ویراستة بابک آتشین جان،117-124. چاپ اول، زیر نظر خانه هنرمندان ایران. مؤسسه نشر شهر: تهران
- دستمالچی، ویدا و مشتاق‌مهر، رحمان. (1395). «جغرافیای ملکوتی و اوقات عرفانی». نشریه علمی‌ـ پژوهشی پژوهش‌های ادب عرفانی. سال 10. شماره پیاپی 30، صص 33-58.
- دلسوز، سوسن و انصاری‌خواه، نفیسه و مشکاتی، حسن. (1395). «زمان و مکان ابزار هویت‌سازی در منش مبشران وحی». فصل‌نامه علمی‌ـ پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. سال بیست و هفتم. پیاپی 64. شماره 4، صص 145- 158 .
- زائری، محمدرضا. (1390). کتاب مقدس: تجلی دلبستگی نویسندگان و شاعران مسیحی به قرآن کریم و رسول گرامی اسلام. قم: نشر خیمه.
- زائری، محمدرضا. (1389). پدر، پسر، روح‌القدس: تجلی عشق علوی و شور حسینی در آثار شاعران و نویسندگان مسیحی. قم: نشر خیمه.
- سیدی، سید حسین و استادی، هوشنگ. (1388). «تجلی عاشورا و انقلاب حسینی در شعر شیعه، بررسی تطبیقی شعر حماسی‌ـ‌آیینی عاشورایی در گسترة ادبیات عربی و فارسی». فصل‌نامه علمی‌ـ‌پژوهشی ادبیات تطبیقی. سال دوم. شماره 8، صص 57-94.
- شریعتی، علی. (1387). تحلیلی از مناسک حج. تهران: انتشارات الهام.
- شعیری، حمیدرضا. (1377). «نگاهی بر نگاهی». نشریه علمی‌ـ پژوهشی مدرس. شماره 7، صص 51-60.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1368). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
- شَکّور، جورج. (1393). حماسه امام حسین (ع). ترجمه: محمدرضا زائری. تهران: سازمان اوقاف و امور خیریه و حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
- عقیلی، سید وحید و احمدی، علی. (1390). «نشانه شناسی چشم‌اندازهای فرهنگی؛ راهبردی مفهومی در جغرافیای فرهنگی». فصل‌نامه علمی‌ـ پژوهشی جغرافیایی سرزمین. سال 8. شماره 29، صص 1-13 .
- فکوهی، ناصر. (1383). انسان‌شناسی شهری. تهران: نشر نی.
- فلاحت، محمد صادق. (1385). «مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهندة آن». نشریه هنرهای زیبا. شماره‌ی 26، صص 57-66 .
- گرمارودی، سید علی. (1375). گزیده اشعار. گزینش و پیشگفتار: بهاءالدین خرمشاهی. تهران: انتشارات مروارید.
- نامورمطلق، بهمن. (1392). «درآمدی بر نقد جغرافیایی». نقدنامه هنر. شماره 4. به کوشش بهمن نامورمطلق، ویراستة بابک آتشین جان،37-59. چاپ اول، زیر نظر خانه هنرمندان ایران. مؤسسه نشر شهر: تهران
- یاری اصطهباناتی، علی‌اصغر و اصلانی، سردار و احمدیان، حمید. (1396). «درون‌مایه‌های ادبیات پایداری در شعر جورج شَکّور با تکیه بر «حماسه حسینی»». نشریه علمی‌ـ پژوهشی ادبیات پایداری. سال نهم. شماره 17، صص 353- 374.
Taghavi Fardoud, Zahra. Ziar, Mohammad. (2018). «La lisibilité de l’espace: une approche géocritique de la poésie de Guillaume Apollinaire et de Mohammad-Ali Sépanlou». Plume. Douzième année, Numéro 26, p.p. 252-267.
-Tuan, Yi-Fu. (2002). space and place: The Perspective of Experience. (Minneapolis: University of Minnesota Press.
-Westphal, B. (2011). Geocriticism: Real and Fictional Spaces. translated by Robert T. Tally Jr.
-Westphal, B. (2000). «La géocritique, monde d’emploi». Presses Universitaires de Limoges, Pulim, Limoges.
-Westphal, B. (2004). «Approche méthodologique de la transgression spatiale ». Ljubljana; Literature and space: Spaces of transgressiveness, Special Issue, 27.