فلسفه و نظریه ادبی تأملی در انحای ادای سهم فلسفه به نظریه ادبی

نویسنده
امید همدانی
استادیار نظریه و نقد ادبی. گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
ماهیت نظرورزانه نظریه ادبی و پیوند آن با فلسفه به ویژه در زمانه ما به طرق گوناگون مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این مقاله بی آنکه پژوهشی پیشینی درباب انحای پیوند میان فلسفه و نظریه ادبی باشد، سعی در روشن کردن پسینی ادای سهم فلسفه به نظریه ادبی دارد و می کوشد نشان دهد فلسفه- برخلاف نظرگاه عمل گرایانه رورتی که معتقد است چیزی به نام بنیادهای عینی معنا یا تفسیر وجود ندارد که اندیشه فلسفی روشنگر آن باشد و از همین رو نیازی نیست تا نظریه پردازان ادبی، عمیقاً فلسفه را کاشف و روشنگر مباحث نظریه ادبی به شمار آورند- چگونه می تواند به نظریه ادبی مدد رساند. نویسنده به دنبال موجّه کردن این نظرگاه است که فلسفه دست کم می تواند به چهار طریق عمده و در چهار مسئله، ادای سهمی به نظریه ادبی داشته باشد و درواقع کل مقاله بسط و تبیین این چهار مسئله است: 1. فلسفه به مثابه نظریه ای درباب جایگاه هستی شناختی ادبیات و همچون گشاینده راهی به سوی درک و فهم وضع هستی شناختی متون ادبی؛ 2. رفتارگرایی فلسفی و حلّ مسئله رسیدن به ذهن مؤلف؛ 3. فلسفه به مثابه پژوهشی در بنیادهای نظریه ادبی که می تواند به درک و فهم بهتر بنیادهای نظریه ادبی منتهی شود؛ 4. فلسفه به مثابه رویکردی انتقادی به نسبیت معرفتی ناشی از نظریه های ادبی مدرن. در پایان بحث، نویسنده نتیجه می گیرد که با پذیرش دخالت فلسفه در همین چارچوب هم دلایل کافی برای نپذیرفتن نظرگاه رورتی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

Philosophy and Literary Theory: A Reflection on Philosophy’s Different Contributions to Literary Theory

نویسنده English

Omid Hamedani
Assistant Professor of Literary Theory and Persian Literature, Ferdowsi University.
چکیده English

In our times, the relationship between philosophy and literary theory has been addressed in a variety of different ways. This paper aims to demonstrate in an a posteriori manner how philosophy contributes to literary theory. In doing so, it stands in direct opposition to Rorty’s pragmatic conception of the relationship between these two fields of human knowledge. Philosophy, it is argued, can make at least four contributions to literary theory and the paper is accordingly divided into four parts: (1) it clarifies the ontological status of the literary work; (2) it helps us see the problem of discovering the author’s intention in a new light by questioning our Cartesian presuppositions concerning the relationship between mind and body, (3) it clarifies the philosophical roots of modern literary theory by putting these theories in their proper philosophical context; and finally (4) it paves the way for a critique of the modern relativism and constructivism inherent in modern literary theory. The paper thus ends by showing that if one accepts the possible ways in which philosophy contributes to literary theory and especially finds the critique launched against constructivism in part four plausible, then one has every reason to remain doubtful about Rorty’s view of the subject.

کلیدواژه‌ها English

Literary Theory
philosophy
Rorty’s Pragmatism
the ontological status of literature
author’s intention
philosophical roots of modern literary theory
critique of literary theory
- جرجانی، علی بن محمد (1419). شرح المواقف. الجزء الثانی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- نیچه، فردریش (1362). فراسوی نیک و بد. ترجمه داریوش آشوری. تهران: خوارزمی.
- ـــــــــــــ (1381). غروب بت ها. ترجمه داریوش آشوری. تهران: آگه.
 -Boghossian, Paul, A. (1996). "What the Sokal Hoax Ought to Teach Us," reprinted in Ram Neta and Duncan Pritchard (Eds.) (2009). Arguing about Knowledge. London & New York: Routledge. 
- ______________ (2006). Fear of Knowledge: Against Relativism and Constructivism. Oxford: Clarendon Press. 
- Caputo, John D. (1987). Radical Hermeneutics: Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
 -Culler, Jonathan (1997). Literary Theory: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.
 -De Man, Paul (1982). "The Resistance to Theory, "reprinted in David Lodge and Nigel Wood (Eds.) (2000). Modern Criticism and Theory: A Reader. Essex: Longman.
 -Derrida, Jacques (1982). Margins of Philosophy. Tr. Alan Bass. Brighton: Harvester. 
 -_____________ (1997). Of Grammatology. Tr. Gayatri Chakravorty Spivak. Corrected edition. Baltimore and London: Johns Hopkins University Press.
 -____________ (2001). Writing and Difference. Tr. Alan Bass. Routledge Classics. London & New York: Routledge.
 -Eagleton, Terry (2008). Literary Theory: An Introduction. Oxford: Blackwell.
 -Føllesdal, Dagfinn (1997). "Analytic Philosophy: What Is It and Why Should One Engage in It," in Hans-Johann Glock (Ed.). The Rise of Analytic Philosophy. Oxford: Blackwell.
 -Foucault, Michel (1979). "Truth and power: an interview with Alessandro Fontano and Pasquale Pasquino," in Meaghan Morris and Paul Patton (Eds.). Michel Foucault: Power, Truth, Strategy. Sydney: Feral Publications. Pp. 29-48.
- Jameson, Fredric (1981). The Political Unconscious: Narrative as a Socially Symbolic Act. Ithaca, New York: Cornell University Press.
 -Jameson, Fredric (1991). Postmodernism, or, The Cultural Logic of Late Capitalism. Durham, NC: Duke University Press.
 -Kant, Immanuel (2000). Critique of the Power of Judgment. Trans. Paul Guyer and Eric Matthews. Cambridge: Cambridge University Press.
 -Kripke, Saul A. (1980). Naming and Necessity. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.    
 -Lamarque, Peter (2009). The Philosophy of Literature. Oxford: Blackwell.
 -Nagel, Thomas (1987). What Does It All Mean? Oxford: Oxford University Press.
 -Nietzsche, Friedrich (1873). "On Truth and Lies in a Nonmoral Sense," reprinted in Walter Kaufmann (Ed.) (1954). The Portable Nietzsche. New York: Viking Press.
- Popper, Karl (1982). The Open Universe: An Argument for Indeterminism. London & New York: Routledge.
 -Putnam, Hilary (1975). "The Meaning of ‘Meaning’, "in Hilary Putnam Mind, Language and Reality: Philosophical Papers. Vol. 2. Cambridge: Cambridge University Press.
 -Quine, Willard Van Orman (1948). "On What There Is," reprinted in Quine (1980). From a Logical Point of View. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
- Rawls, John (1971). A Theory of Justice. Cambridge, Massachusetts: Belknap Press of Harvard University.  
 -Rorty, Richard (1981). "Nineteenth-Century Idealism and Twentieth-Century Textualism, "reprinted in Christopher J. Voparil and Richard J. Bernstein (Eds.) (2010). The Rorty Reader. Oxford: Wiley-Blackwell.
 -Rorty, Richard (1984). "Solidarity or Objectivity, "reprinted in Christopher J. Voparil and Richard J. Bernstein (Eds.) (2010). The Rorty Reader. Oxford: Wiley-Blackwell.  
 -____________ (1985). "Texts and Lumps," reprinted in Richard Rorty (1991). Objectivity, Relativism and Truth: Philosophical Papers. Vol. 1. Cambridge: Cambridge University Press.  
- Russell, Bertrand (2009). Human Knowledge: Its Scope and Limits. Introduction by John G. Slater, Routledge Classics. London & New York: Routledge.
 -Ryle, Gilbert (1984). The Concept of Mind. Chicago: University of Chicago Press.
 -Schleiermacher, Friedrich (1998). Hermeneutics and Criticism and Other Writings. Tr. Andrew Bowie. Cambridge: Cambridge University Press.
 -Sellars, Wilfred (1991). Science, Perception and Reality. Atascadero, California: Ridgeview.
 -Susan, Sontag (1961). "Against Interpretation," in Susan Sontag Against Interpretation. New York: Farrar, Straus and Giroux.  
 -Wellek, René & Austin Warren (1966). Theory of Literature. 3rd rev Ed. London: Jonathan Cape.
 -Zima, Peter V. (1999). The Philosophy of Modern Literary Theory. London & New Brunswick, NJ: Athlone Press.
نقد ادبی
دوره 5، شماره 17
بهار 1391
صفحه 1-30