تبیین الگوی تحلیل روان‌شناختی مکان داستانی

نوع مقاله : پژوهشی -نظری اصیل

نویسندگان
چکیده
تفسیر روان‌شناختی ادبی، به‌عنوان خوانشی معتبر، بیشتر به انگیزه‌های روانی خالق اثر می‌پردازد و در تحلیل روان‌شناختی داستان، غالباً به شخصیت و تفسیر جنبه‌های روانی وی توجه می‌کند. اما به دیگر عناصر داستان، همچون مکان که عنصری تأثیرگذار در سیر حوادث داستان و تکامل آن است، پرداخته نمی‌شود. موضوع اصلی این پژوهش ارائه الگویی برای خوانش روان‌شناختی مکان داستانی است؛ چراکه مکان هنری داستان عنصری پویا و زنده تلقی می‌شود که هم اثرگذار است و هم اثرپذیر و هنرمندانه مکان واقعی را بازنمایی می‌کند و می‌تواند همچون شخصیت مورد تحلیل روان‌شناختی قرار گیرد. این مقاله برآن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر رویکرد روان‌شناسی محیطی که نگاه خاصی به مکان و انسان دارد و دارای مؤلفه‌هایی برای تحلیل روان‌شناختی مکان است، الگویی جهت تحلیل روان‌شناختی مکان داستانی به‌دست دهد. براساس نتایج، خوانش روان‌شناختی مکان داستانی با استفاده از مؤلفه‌های روان‌شناسی محیطی، آن را از عنصری ثابت، بی‌روح و واقع‌نما به عنصری پویا، هنری و واقع‌گرا و اثربخش در داستان تغییر می‌دهد که از جایگاه ارزشمندی در شبکه روابط عناصر روایت برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ـ اخوت، احمد (1392). دستور زبان داستان. چ2. تهران: فردا.
ـ بهزادفر، مصطفی (1387). هویت شهر نگاهی به هویت شهر تهران. تهران: نشر تهران.
ـ تی. مک‌اندرو، فرانسیس (1392). روانشناسی محیطی. ترجمه غلامرضا محمودی. چ3. تهران: نشر وانیا.
ـ جنکینز، ریچارد. (1381). هویت اجتماعی. ترجمه تورج یاراحمدی. تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
ـ دانش‌پژوه حمید و الیاس مدیری (1393). هویت، مکان و مکان‌سازی. تهران: آذرخش.
ـ دانشپور، سید عبدالهادی، منصور سپهری‌مقدم و مریم چرخچیان (1388). «تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن». نشریه هنرهای زیبا ـ معماری و شهرسازی. ش38. صص37ـ48.
ـ رلف، ادوارد (1389). مکان و بی‌مکانی. مترجمان محمدرضا نقصان محمدی، کاظم مندگاری و زهیر متکی. تهران: آرمان‌شهر.
ـ ژید، آندره (1367). مائده‌های زمینی. ترجمه پرویز داریوش و جلال آل احمد. تهران: اساطیر.
ـ شعیری، حمیدرضا (1392). نشانه ـ معناشناسی دیداری نظریه و تحلیل گفتمان هنری. تهران: سخن.
ـ فلاحت، محمدصادق (1385). «مفهوم حس مکان و عوامل تشکیل‌دهنده آن». نشریه هنرهای زیبا. ش26. صص57ـ66.
ـ فکوهی، ناصر (1383). انسانشناسی شهری. تهران: نشر نی.
ـ کانتر، دیوید (1392). روان‌شناسی مکان. مترجم مریم امیری‌خواه. تهران: مؤسسه علمی و فرهنگی فضا.
ـ لاج، دیوید (1371). «محیط در ادبیات داستانی». ترجمه لعیا جوان. نشریه کیان. ش7. صص53ـ57.
ـ لوتمان، یوری (1988). مشکله المکان الفنی. ترجمه سیزا قاسم. الطبعه الثانیه. المغرب:
دار البیضاء.
ـ لینچ، کوین (1384). تئوری شکل شهر. ترجمه سیدحسین بحرینی. چ3. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ مرتضوی، شهرناز (1380). روانشناسی محیط. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ـ نوربرگ شولتز، کریستیان (1385). وجود، فضا، معماری. ترجمه ویدا نوروز برازجانی. تهران: پرهام.
- Brown, B.B. & C.M. Werner (1985). Social Cohsiveness, Territoriality and Holiday Decorations. Available From: http:eab.sagepub.com/content.
- Low, S.M. & I. Altman (1992). Place Attachment: A Conceptual Inquiry. New York: Plenum Press.
- Rohe, W.M. & M.A. Stegman (1994). "The impact of home ownership on the social and political involvement of low-incomepeople". Urban Affairs. No. 60. pp. 11-52.
- Scannell, L. & R. Gifford (2010). "Defining place attachment: A tripartiteorganizing framework". Journal of Environmental Psychology. No. 33. pp. 10-30.
- Shamai, S. (1991). "Sence Of Place: AnEmpirical measurement". Geforum Volume. No.32. 22.
- Stedman, R.C. (2003). "Is it really a social construction? The contribution of physical environment to Sense of place". Society and Natural Resource. No. 13. pp. 671- 685.
- Behzadfar, M. (2008). Huviat-e Shahr Negᾱhi Be Huviat-e Shahr-e Tehrᾱn. Tehran: Tehran Publication. [in Persian]
- Daneshpajuh, H. & E. Mudiri (2014). Huviat-e Makᾱn Va Makᾱnsᾱzi. Tehran: Ᾱzarakhsh. [in Persian]
- Daneshpour, S.A., M. Sepehrimokhadam & M. Charkhchian (2008). "Tabˈn-e Modelhᾱy-e Delbastegi Be Makᾱn Va Barrasy-e ˈanᾱsur Va Abˈᾱd-e Mokhtalef-e Ᾱn". Nashri-e Hunarhᾱy-e Zibᾱ Mˈmᾱri Va Shahrsᾱzi. No. 38. pp. 37-48. [in Persian]
- Falahat, M.S. (2006). "Mafhoume Hesse Makᾱn Va ˈvᾱmel-e Tashkildahandey-e Ᾱn". Nashriye Hunarhᾱye Zibᾱ. No. 26. pp. 57-66. [in Persian]
- Fukouhi, N. (2004). Ensᾱnshenᾱsy-e Shahry. Tehran: Ney Publication. [in Persian]
- Jenkinz, R. (2002). Huviat-e Ejtemˈi. T. Yarahmadi (Trans). Tehran: Shirᾱz-e Publication. [in Persian]
- Jeed, A. (1988). Mᾱˈdehᾱy-e Zamini. P. Daryush & J. Al-e Ahmad (Trans). Tehran: Asᾱtir. [in Persian]
- Kanter, D. (2013). Ravᾱnshenasi-e Makᾱn. M.Amirikhah (Trans). Tehran: Faza Publication.[ in Persian]
- Laj, D.(1992). "Muhit Dar Adabiᾱt-e Dᾱstᾱni". L. Javᾱn (Trans). Nashriye Kiᾱn. No. 7. pp. 53-57.[in Persian]
- Linch, K. (2005). Tˈuri-e Shekl-e Shahr. S.H. Bahreini (Trans). Tehran: Dᾱneshgah-e Tehrᾱn Publication. [ in Persian]
- Low, S.M. & L. Altman (1992). "Place Attachment: A Conceptual Inquiry". New York: Plenum Press. No. 26. pp. 1-21.
- Loutman, Y. (1988). Mushkelatulmakᾱnelfani. S. Khasem (Trans). Atabatu Asaniah. Almaghreb: Dᾱrulbeyzᾱ.
- Murtazavi, Sh. (2001). Ravᾱnshenasi-e Muhit. Tehran: Daneshgah-e Shahid Beheshti Publication. [in Persian]
- Nurberg, Sh. (2006). Vujoud Fazᾱ Va Mˈmᾱry. V.N. Burazjani. Tehran: Parhᾱm Publication. [in Persian]
- Okhuvvat, A. (2013). Dᾱstur- e Zabᾱn-e Dᾱstᾱn. Fardᾱ Publication. [in Persian]
- Relph, E. (2010). Makᾱn Va Bimakᾱni. M.N. Muhamadi & K. Mandegari & Z. Mutaki (Trans). Tehran: Armanshahr Publication. [in Persian]
- Rohe, W.M. & M.A. Stegman (1994). "The Impact of Home Ownership on the Social and Political Involvement of Low-incomepeople". Urban Affairs. No. 30. pp. 11-52.
- Shaeiri, H. (2013). Neshᾱne - Mˈnᾱshenᾱsi-e Didᾱri-e Nazarie Va Tahlil-e Goftemᾱn-e Hunary. Tehran: Sukhan Publication. [in Persian]
- Scannell, L. & R. Gifford (2010)." Defining Place Attachment: A Tripartiteorganizing Framework". Journal of Environmental Psychology. No. 16. pp. 10-30.
- Shamai, S. (1991). Sence of Place: AnEmpirical Measurement. Geforum Vol. 22.
- Stedman, R.C .(2003). "Is it Really a Social Construction? The Contribution of Physical Environment to Sense of Place". Society and Natural Resource. No. 10. pp. 671- 685.
- T.M. Andru, F. (2013). Ravᾱnshenasi-e Muhit. Gh. Mahmudi (Trans).Vanyᾱ Publication. [in Persian].