نگاهی به کاربرد نادرست و مکانیکی نظریۀ ریخت شناسی پراپ در متون ادب فارسی

نوع مقاله : پژوهشی -نظری اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
چکیده
ساختارگرایی یکی از مهم­ترین حوزه‌های نظریۀ ادبی مدرن محسوب می‌شود که در شکل‌گیری موضوعات جدید، تبیین مشابهت و همسانی، و قابلیت تحلیل متون ادب فارسی از الگوهای استاندارد جهانی سهمی اثرگذار داشته است. اقبال به نظریه­های غربی و کاربرد الگوهای ریخت­شناسی امروزه چنان مورد توجه قرار گرفته که بسیاری از مقالات و تحقیقات ادبی با هدف روشن کردن زوایای پنهان متون و ارائۀ دستاوردهای نوین برپایۀ این نظریه­ها تحلیل شده است و کمتر نقدی را می­توان یافت که از کارکردهای ساختاری و ریخت­شناسی بی­بهره باشد. این مقاله با واکاوی مقالات علمی ـ پژوهشی، به مطالعه رشد کیفی و کمّی پژوهش­های ریخت­شناسی در دهه­های مختلف و بررسی ژانر ادبی آن‌ها پرداخته است و با سنجش میزان انطباق اصولی استفاده از این نظریه با شیوۀ علمی و استاندارد الگوی پراپ، آسیب­های کاربرد این نظریه بر متون را همراه با شواهد، انتخاب نادرست نظریه، ساده­سازی عناصر داستان، بی­توجهی به هدف و بستر نظریه، تکرار روش، نارسایی و ضعف مقدمه و نتیجه­گیری بی­ارتباط معرفی کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Study of the Inappropriate and Mechanistic Applications of Vladimir Propp’s Morphology Theory in the Persian Literary Texts

نویسندگان English

shokouh fourjanizadeh 1
Mahboubeh Khorasani 2
Morteza Rashidi 3
1 Ph.D. student, Persian Language and Literature Dept., Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature Dept., Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
3 Assistant Professor, Persian Language and Literature Dept., Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
چکیده English

Structuralism is one of the most important areas of the modern literary theory, which has contributed to the creation of new subjects, the evaluation of similarities and differences, and the possibility of the analysis of the Persian literary texts based on standard universal models. Recently, Western literary theories have been increasingly used in the analysis of many literary research studies in Iran, aiming to shed some light into the hidden aspect of literary works and provide new insights. And few studies have ever not used structural and morphological approaches in their literary analysis. Based on a review of the Persian literary morphological studies conducted in different decades, the present study aimed to analyze the growth of them qualitatively and quantitatively and also to analyze their literary genres. Further, it investigated the degree to which Propp’s morphology theory has been used in a standard scientific way in these texts. Finally it was concluded that the inappropriate and mechanistic applications of Propp’s morphology theory in the Persian literary texts have led to inappropriate theory selection, simplification story elements, disregarding the goal and context of the theory, repetition of the method, poor introduction, and unrelated conclusion.

کلیدواژه‌ها English

morphology
Vladimir Propp
pathology
Literary criticism
Persian Literary Texts
منابع
کتاب‌ها:
- احمدی، بابک. (1382). ساختار و تأویل متن. چ. ششم. تهران: مرکز.
- ایگلتون، تری. (1380). پیش درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمه: عباس مخبر. تهران: مرکز.
- پراپ، ولادیمیر. (1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمه: فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
- ـــــــــــــ. .(1371). ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان. ترجمه: فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
- سلدن، رامان. (1372). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه: عباس مخبر. تهران: طرح نو.
- گرین، ویلفرد و دیگران. (1376). مبانی‌ نقد ادبی‌. ترجمه‌: فرزانه‌ طاهری‌. تهران: نیلوفر.
- مکاریک، ایرناریما. (1385). دانش‌نامه‌های نظریه‌های ادبی. ترجمه: مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: نگاه.
- وبستر، راجر. (1382). پیش درآمدی بر مطالعه نظریه ادبی از افلاطون تا بارت. ترجمه: گروه مترجمان. چ. دوم. تهران: چشمه.
مقالات:
- اسماعیلی، عصمت؛ نبی زاده، نیره. (1388). «ریخت‌شناسی داستان‌های فرج بعد از شدت». مجله علوم انسانی دانشگاه سمنان. شماره 28، 7-20.
- حیدری، مرتضی. (1396). «تبیین و تحلیل بن مایه‌های اساطیری در ساختار قصه ماه پیشانی بر اساس نظریه پراپ». مجله فنون ادبی. شماره 1، 143-160.
- ـــــــــــــــ . (1395). «تحلیل ریخت‌شناسی قصه سلیمان(ع) در ترجمه تفسیر طبری». فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 41، 1-30.
- ـــــــــــــــ (1394). «ریخت‌شناسی قصه حضرت یوسف(ع) در ترجمه تفسیر طبری». دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی. شماره 79، 141-168.
- ـــــــــــــــ . (1394). «تحلیل ریختاری قصّه حضرت هود (ع) در ترجمه تفسیر طبری». مجله متن شناسی ادب فارسی. شماره 3، 85-100.
- ـــــــــــــــ . (1394). «ریخت‌شناسی تطبیقی قصه‌های ماه پیشانی، یه شین و سیندرلا». فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 36، 157-192.
- خائفی، عباس؛ فیضی گلچین، جعفر. (1387). «تجزیه و تحلیل قصه سمک عیار بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ». فصلنامه پژوهش‌های ادبی. شماره 18، 33-51.
- دهقانیان، جواد؛ حسام‌پور، سعید. (1390). «نگاهی ساختارگرایانه به داستان‌های کاووس». بوستان ادب. شماره8، 99-122.
- رحمانی، مریم؛ هاشمیان، لیلا. (1395). «ریخت‌شناسی مثنوی گل و نوروز خواجوی کرمانی بر اساس نظریۀ پراپ». دو فصلنامه علوم ادبی. شماره 10، 59-79.
- روحانی، مسعود؛ عنایتی قادیکلایی، محمد. (1390). «بررسی قصه‌های «دیوان» در شاهنامه فردوسی بر اساس نظریه ریخت شناسانه ولادیمیر پراپ». مجله متن شناسی ادب فارسی. شماره 9، 105-122.
- عباسی، سکینه. (1384). «بررسی قصه ماهان از هفت پیکر نظامی». نامه پارسی. شماره 4، 13-31.
- عدل پرور، لیلا؛ فرضی، حمیدرضا؛ دهقان، علی. (1395). «خویشکاری‌های منظومه همای و همایون بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ». فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی. شماره7، 51-77.
- فرضی، حمیدرضا؛ فخیمی فاریابی، فرناز. (1396). «ریخت‌شناسی منظومۀ گل و نوروز خواجوی کرمانی بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ». فنون ادبی. شماره 2، 119-132.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1394). «ریخت‌شناسی داستان مهر و مشتری عصار تبریزی بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ». مجموعه مقالات دهمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. دانشگاه محقق اردبیلی.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1393). «ریخت‌شناسی منظومۀ ورقه و گلشاه عیوقی بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ». مجموعه مقالات نهمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. دانشگاه پیام نور بجنورد.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1392). «ریخت‌شناسی هفت‌خان رستم از شاهنامۀ فردوسی بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ». پژوهش‌نامه ادب حماسی. شماره 16، 63-75.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1392). «ریخت‌شناسی هفت خوان اسفندیار از شاهنامه فردوسی». فصلنامه زیبایی شناسی ادبی. شماره 15، 7-30.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1391). «ریخت‌شناسی سام نامه خواجوی کرمانی طبق نظریۀ ولادیمیر پراپ». زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد فسا. شماره 1، 162-180.
- مشایخ، زینت. (1394). «نقد فرمالیستی قصه سمک عیار بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ». رشد آموزش زبان و ادب فارسی. شماره 113، 55-79.
- مظفری، وزیر؛ شیخ احمدی، سید اسعد؛ مالمیر، تیمور. (1395). «بررسی ساختاری- اسطوره‌ای همای و همایون خواجوی کرمانی». ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان. شماره 40، 297-319.
- میرهاشمی، سید مرتضی؛ سعادتی نیا، زهرا. (1395). «ریخت‌شناسی افسانه ماهان مصری بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ». متن پژوهی ادبی. شماره 70، 73-89.
نصرآزادانی، ناهید؛ محمدی فشارکی، محسن. (1394). «تحلیل ساختاری داستان های غنایی فرج بعد از شدت بر اساس دیدگاه‌های پراپ». مجله متن شناسی ادب فارسی. شماره 1، 71-92.