اقتباس مجموعه نمایشی «شهرزاد» از هزارویک‌شب براساس نظریه دادلی اندرو

نوع مقاله : پژوهشی -نظری اصیل

نویسنده
دانشگاه یاسوج
چکیده
یکی از عرصه­های پژوهش در ادبیات تطبیقی بررسی رابطه ادبیات و هنرهاست. کتاب گران‌سنگ هزارویک‌شب بر هنرهای مختلف، ازجمله هنرهای نمایشی، تأثیر چشمگیری داشته است و از این نظر شاید کمتر اثری ادبی بتواند با آن همانندی کند. دادلی اندرو میان اثر سینمایی اقتباسی و متن ادبی سه رابطه بنیادین را ممکن می­داند: وام­گیری، تلاقی، و وفاداری و تبدیل. این پژوهش با رویکردی تطبیقی و براساس نظریه اقتباس اندرو، درپی اثبات این فرضیه است که مجموعه نمایشی «شهرزاد» متأثر از فضای هزارویک‌شب بوده و از آن اقتباس کرده است. پژوهش در پایان با اثبات این فرضیه، به این نتیجه رسیده است که مجموعه نمایشی «شهرزاد» بیشتر اقتباسی از نوع وام­گیری است که ایده و بن­مایه­های مضمونی متن این کتاب را به‌عاریت گرفته است. در وام­گیری، فیلم­ساز در جست‌وجوی یافتن متنی است که شهرت و اعتباری در مقام اسطوره و نقش کهن­الگو در ذهن مخاطب داشته باشد و از این منظر، هزارویک‌شب دقیقاً همان ویژگی­هایی را دارد که متن ادبی در این نوع از اقتباس باید داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Shahrzad's film adaptation of “Hezaro Zek Shab” (One Thousand and One Nights) based on the theory of Dudley Andrew

نویسنده English

Mahmood Heidari
Yasouj Uni.
چکیده English

One of the areas of research in comparative literature is the study of the relationship between literature and arts. Hezaro Zek Shab is one of the works that have had a dramatic effect on various arts, including performing arts, and perhaps less literary work can be similar in this regard. Dudley Andrew believes that there are three basic relationships between the adaptive cinematic effect and the literary text: borrowing, convergence and conversion and loyalty. This research, in a comparative approach based on Andrew's theory of adaptation, seeks to prove the hypothesis that Shahrzad's film has been influenced and adapted from the space of one thousand one nights. The research concludes by proving this hypothesis that Shahrzad's film is more adapted to the type of "borrowing" because the filmmaker has taken the ideas and thematic or textual contributions to the text of the Hezaro Zek Shab. This book is exactly the same as those literary texts in this type of adaptation; in "borrowing," the filmmaker is looking for a text that has a reputation as a myth and an ancient role of the pattern in the mind of the audience.

کلیدواژه‌ها English

ـ آفرین
علی (13
• ایروین، رابرت (1383) تحلیلی از هزار و یک شب، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان روز.
• ثمینی، نغمه (1379) کتاب عشق و شعبده؛ پژوهشی در هزار و یک شب، تهران: نشر مرکز.
• الخطیب، حسام (1999) آفاق الأدب المقارن عربیا و عالمیا، دمشق: دار الفکر
• دیرلاین، فردریش فون (1973) الحکایه الخرافیه؛ نشأتها ومناهج دراستها وفنیتها، ترجمه نبیله ابراهیم، بیروت: دار القلم.
• ستاری، جلال (1368) افسون شهرزاد؛ پژوهشی در هزار دستان، تهران: توس.
• علوش، سعید (1987) مدارس الأدب المقارن دراسه منهجیه، القاهره: المرکز الثقافی العربی.
• محجوب، محمدجعفر (1382)، ادبیات عامیانه ایران، (مجموعه مقالات درباره افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران). به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: نشر چشمه.
• خیری، محمد(1384) اقتباس برای فیلمنامه، چاپ دوم، تهران: سروش.
• هزارو یک شب (1390) ترجمه محمدرضا مرعشی پور، نسخه بولاق، تهران: انتشارات نیلوفر.
ب) فهرست مقالات:
 افضلی، علی (1391) «خاستگاه‌های فرهنگی داستان‌های هزار و یک شب» فصلنامه زیبایی شناسی ادبی، سال چهارم، شماره 11، صص 137 – 162.
 آندرو؛ دادلی (1382) «اقتباس»، ترجمه مازیار حسین زاده، مجله ارغنون، شماره 23، صص 324 – 328.
 پورشبانان، علیرضا و مهدی عبدی (1392) «نگاهی به تاریخچه اقتباس سینمایی از متون کلاسیک ادبیات فارسی»، هفتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، صص 292- 303
 ثمینی، نغمه (1376) «جنبه‌های دراماتیک هزار و یک شب» فصلنامه هنر، شماره ۳۴، صص 84 -93
 حجت، محمد و مهتاب مهرابی زاده هنرمند (1392) «نقش طلسم و جادو و برخی صنایع غریبه در داستان‌های هزار و یک شب» نشریه ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 16، شماره 33، صص 105 – 133.
 حسینی سروری و دیگران (1388) «روایت‌های مطایبه‌آمیزِ هزار و یک شب»، ادب پژوهی، شماره دهم، صص 157 - 186
 حسینی، مریم و حمیده قدرتی (1390) «نام گزینی زنان در داستان‌های هزار و یک شب» متن پژوهی ادبی، شماره 48، صص 111 - 141
 خدایاری، مصطفی و زکیه دهنمکی، (1395)، «سحر و جادو در داستان‌های هزار و یک شب و قرآن کریم»، نشریه تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی، دوره 8، شماره 27، صفحه 123-143
 دری، نجمه و سید مهدی عباسی (1393) «مقایسه تطبیقی عناصر جادویی هزار و یک شب و داستان‌های هری پاتر»، نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 6، شماره 11، صص 141- 161
 ساجدی، طهورث (1387) هزار و یک شب در اروپا؛ بررسی و تحقیق درباره مترجمان، مفاهم اجتماعی و تأثیرات آن»، نامه فرهنگستان، شماره 39، صص 76 - 101
 سلیمی کوچی، ابراهیم و فاطمه سکوت جهرمی (1392) «اقتباس بینامتنی در مهمان مامان نمونه‌ای از نگاه حداکثری به اقتباس سینمایی» ویژه‌نامه نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی) سال چهارم، شماره 1، پیاپی 7، صص 155 –171
 شریفی، عبدالواحد، (1999)، ألف لیله ولیله فی الغرب، مجله الموقف الأدبی، شماره 337، صص 61- 68
 شهبا، محمد و غلامرضا شهبازی (1391) «تاریخ، اقتباس و تصاحب در سینما»، نشریه هنرهای زیبا، هنرهای نمایشی و موسیقی دوره 17 شماره2، صفحات 15 – 24.
 صدر، نیوشا (1394) «بررسی تطبیقی روایی قصه‌ها و هزار و یک شب» نشریه فیلم نگار، صص 32 – 35.
 غیلان، حیدر محمود (2006) الأدب المقارن ودور الأنساق الثقافیه فی تطوّر مفاهیمه واتجاهاته، مجله دراسات یمنیه، شماره 80، صص 81 – 141
 قندهاریون، عذراء و علیرضا انوشیروانی (1392) «ادبیات تطبیقی نو و اقتباس ادبی؛ نمایشنامه باغ وحش شیشه‌ایِ ویلیامز و فیلم اینجا بدون من توکلی» ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، پیاپی 7، صص 10- 43.
 لزگی، حبیب الله و افسانه منادی، (1387)، «نگاهی به نخستین اقتباس‌های نمایشی از هزار و یک شب»، مطالعات و پژوهش‌های دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره 52، صص 57- 68
 نوین، حسین و فرامرز میرزایی (1390) بن مایه های افسانه ایرانی در نمایشنامه شهرزاد توفیق الحکیم، مجله زبان و ادبیات عربی، شماره چهارم، 153 – 168.
 ویلیک، رینیه (1987) مفاهیم نقدیه، ترجمه محمد عصفور، مجله عالم المعرفه، الکویت، شماره 110