بازتعریف «بنیادگرایی» در رمان بنیادگرای مردد نوشته‌ی محسن حمید

نوع مقاله : پژوهشی -نظری اصیل

نویسنده
امیرحسین صادقی
دانشگاه قم
چکیده
چکیده

مفهوم «بنیاد­گرایی» اصالتاً متعلق به حوزه تحقیقات دین و به‌ویژه دین مسیحیت بوده؛ اما به‌تدریج آن را وارد سایر دین­ها نیز کرده‌اند. پژوهشگران این حوزه در تلاش بوده­اند ضمن بررسی تاریخ ظهور این پدیده، دلایل شکل­گیری و وجوه مشترک آن در دین­های مختلف را بکاوند. اما به‌دنبال چند واقعه تاریخی، ازجمله انقلاب ایران، قضیه سلمان رشدی و به‌ویژه اتفاق­های 11 سپتامبر 2002، واژه «بنیاد­گرایی» در عرصه عمومیِ غرب توسط رسانه­ها مصادره شد و با استحاله کامل، به یک دال با دلالت­های سیاسی و غیر­دینی بدل گردید. در این فرایند که در چارچوب کلان­روایت نو­شرق‌شناسی تحقق یافت، دو راهبرد نشانه­شناسی پیگیری شده است. ابتدا تلاش می­شود مدلول­های چند­گانه «بنیادگرایی» در دین­های مختلف به یک مدلول واحد و متعیّن، یعنی دین اسلام، تقلیل یابد و در گام بعد مدلول­های گسترده دین اسلام (و به بیان بهتر مسلمانی) به یک مدلول بسیار کوچک یعنی «افراطی­های مسلمان» فرو­کاسته ­شود. محسن حمید در رمان جریان­ساز خود بر­آن بوده است تا ضمن باز­نویسی این روایت/ فرایند، ضمن کمک به تکثیر دلالت­های بنیاد­گرایی، دلالت­های اصیل دینی آن را احیا نماید، از تحدید مدلول­های آن جلو­گیری کند و راه را بر دو­قطبی‌سازی مورد پسند گفتمان نوشرق­شناسی یعنی همان دوقطبی شرق ـ غرب یا اسلام ـ لیبرالیسم ببندد. در مقاله حاضر با تکیه بر آرای نظریه­پردازان حوزه «بنیادگرایی» و مقایسه آن با چگونگی بازنمایی آن در رمان بنیادگرای مردد، نشان داده شده که چگونه اثر ادبی می­تواند ضمن تأیید بخشی از نظریه­ها، بینش­های جدیدی در این حوزه ارائه دهد و کمک کند تا پیچیدگی­های این موضوع در دنیای جدید واکاوی شود. این جستار درصدد است تا استدلال کند که چگونه رمان بنیادگرای مردد برداشت­های رسانه­ای و حتی نخبگانی در دنیای غرب از «بنیادگرایی» را به‌چالش می­کشد و به باز­تعریف و باز­مصادره آن دست می­زند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله English

Religious Re-signification of "Fundamentalism" in Mohsin Hamid's "The Reluctant Fundamentalism"

نویسنده English

Amirhossein Sadeghi
University of Qom
چکیده English

Abstract

9/11 attacks has turned “fundamentalism” to one of the most used words in the media, and among intellectuals around the world, especially in the West. Many books have been written to investigate the probable reasons of the emergence of the phenomenon. Literature, and specifically fiction, has also abundantly contributed to the discussions about fundamentalism. Mohsin Hamid, the well-known Pakistani writer, in his novel The Reluctant Fundamentalist (2007) treated fundamentalism from a new perspective. The present article will first discuss the famous theoretical books written about fundamentalism, then through applying them to The Reluctant Fundamentalist, will try to suggest the ways Hamid has meaningfully contributed to the discussion. The article will try to show that how The Reluctant Fundamentalist has challenged both the public, state, and even the elite views about fundamentalism and especially “Islamic fundamentalism.

Key Words:

Fundamentalism, appropriation, golden age, The Reluctant Fundamentalist, Mohsin Hamid

کلیدواژه‌ها English

Fundamentalism
appropriation
golden age
The Reluctant Fundamentalist
Mohsin Hamid
حمید، محسن. (1397). بنیاد‌گرای ناراضی. امیرحسین صادقی و حکیمه انتصاری. تهران: مروارید.
Armstrong, Karen. (2000). The Battle for God: Fundamentalism in Judaism, Christianity and Islam. London: Harper Collins.
Bruce B., Lawrence. (1989). Defenders of God. San Francisco: Harper and Row.
Hartnell, Anna. (2010). <Moving through America: Race, place and resistance
in Mohsin Hamid's The Reluctant Fundamentalist>. Journal of Postcolonial Writing. 46(3-4),
336-348.
Keeble, Arin. (2014). 9/11 Novels: Trauma, Politics, And Identity. Jefferson : McFarland & Company.
Moore-Gilbert, B. (2012) <From “the Politics of Recognition” to “the Policing of Recognition”: Writing Muslims, Ummah, Nation and Modernity in Hanif Kureishi and Mohsin Hamid’>, in Ahmed, R., Morey, P. and Yaqin, A. (eds.) Culture, Diaspora, and Modernity in MuslimWriting. Abingdon, VA: Routledge, 183–99.
Munson, Henry. (2008). <‘Fundamentalisms’ Compared>. Religion Compass. 2(4). 689-707.
Morey, P. (2011). <The Rules Of The Game Have Changed: Mohsin Hamid’s The Reluctant Fundamentalist and Post-9/11 Fiction>. Journal of Postcolonial Writing. 47 (2), 135-46.
Nash, Geoffrey. (2012). Writing Muslim Identity. London: Continuum.
Perner, Claudia. (2011). <Tracing the Fundamentalist in Mohsin Hamid’s Moth Smoke and The Reluctant Fundamentalist>. Aeriel: a review of international english literature. 41 (3-4), 23-31.
Pesso-Miquel, Catherine, Stierstrofer, K. (eds.). (2007). Fundamentalism and Literature. New York: Palgrave.
Roy, Oliver. (2004) Globalized Islam. New York : Colombia University Press.
Ruthven, Malise. (2007) Fundamentalism. Oxford: Oxford UP.
Sajoo, Amin B., (ed.). (2012). A Companion to Muslim Cultures. London: I.B. Tauris Publishers.
Shamsie, Muneeza. (2009). <Covert operations in contemporary Pakistani fiction>. Commonwealth Essays and Studies. 31(2). 15-25.
Quratulain Shirazi. (2018). <Ambivalent identities and liminal spaces: reconfiguration of national and diasporic identity in Mohsin Hamid’s The Reluctant Fundamentalist>. South Asian Diaspora. 10(1).15-29.
http://e-crit3224.univ-fcomte.fr. Waterman, David. (2010). <“ Focus on Fundamentals”: Personal and Political Identity in Mohsin Hamid’s The Reluctant Fundamentalist. eCrit3224. 1, 124-136. Accessed, 15, September, 2018.
Wilson, J. M. (2012). <The contemporary terrorist novel and religious fundamentalism: Richard Flanagan, Mohsin Hamid, Orhan Pamuk>. In: Pesso-Miquel, C. and Stierstorfer, K. (eds.) Burning Books: Negotiations between Fundamentalism and Literature. New York: AMS Press Inc.. 91-108.
نقد ادبی
دوره 12، شماره 48
زمستان 1398
صفحه 115-141