آینه‎های دردار: پیوند روایتگری و نظریۀ گلشیری درباب استقلال زیبایی‎شناختی داستان

نوع مقاله : پژوهشی -نظری اصیل

نویسنده
پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی (سازمان سمت)
چکیده
روایتگری با استفاده از راوی سوم شخص محدود یکی از شیوه‎های رایج روایتگری در آثار گلشیری است ( در شازده احتجاب، بخش‎هایی از کریستین و کید، بخش‎هایی از برۀ گمشدۀ راعی، و برخی از داستان‎های مجموعۀ دست تاریک دست روشن). گلشیری در این آثار ثابت کرده است که متخصصِ این شیوۀ روایتگری است و بالفعلکردنِ امکانات موجود این زمینه در زبان فارسی، یکی از بارزترین وجوه امتیازات او در داستان فارسی دهۀ چهل و پنجاه است. در مقالۀ حاضر، بنا بر شواهد و تحلیل‎هایی که خواهد آمد نشان داده‎ایم که گلشیری در روایتگری آینه‎های دردار، گامی فراتر نهاده و راوی محدودی را در داستان فارسی به اجرا گذاشته است که تا آن زمان در داستان فارسی سابقه نداشته است: این راوی محدود نه فقط سطح اصلی داستان بلکه سطوح زیرین آن را نیز روایت کرده و به طرزی پیچیده این سطوح را به هم پیوند داده است. مضاف بر این تمام نشانه‎های حضور «مؤلف مستتر» در رمان نیز به واسطۀ این راوی بر خواننده عرضه شده است. اما طرح این مباحث فقط برای پاسخ به پرسشی اساسی بوده است: در بطن این همه تلاش برای برقراری پیوند و نزدیکی میان این سطوح و شخصیت‎هایی موجود در هر سطح (این شخصیت‎ها عمدتاً نویسنده‎اند) چرا گلشیری با راوی محدودش خط و مرزی، هر چند کم‎رنگ و کم‎پیدا ، میان آنها کشیده و این همه تلاش کرده است تا بگوید که به هم نزدیکند اما یکی نیستند؟ در پایان مقاله، این پرسش را مرتبط با نظریۀ گلشیری دربارۀ انگارۀ استقلال زیبایی‎شناختی داستان پاسخ داده‎ایم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Ayenehaye Dardar:the link between Narrating and Golshiri’s theory on the model of aesthetic independence of the fiction”.

نویسنده English

foad molooodi
the institute for research and development in the humanities (samt)
چکیده English

Narrating as a third person, limited to the mind of the character, is one of the common methods in Golshiri’s works; (as in Shazde Ehtejab, parts of Christian and Kid, parts of Bare Gomshode Raii and some stories of daste tarik, daste roshan). Golshiri has proved himself as a specialist of this method. So, actualization of all the related facilities of Persian Language in narration is one of the most remarkable aspects of his privilege in fiction of 60s and 70s. Based on the coming up evidences and analysis, in this paper we have stated that in narrating Ayene haye Dar dar, Goshiri has stepped beyond Persian fiction and introduced a restricted narrator: this restricted narrator narrates not only the main layer, but also the lower layers of the story and links all of them in a complex and multi-layered manner. In addition, all the signs of the presence of “hidden author” in the story is presented to the reader, mediated by this narrator. The whole research has been done to answer a fundamental question: in the midst of all these attempts to establish ties and proximity between these layers and the characters at each level (these characters are mostly writers), why Golshiri, using his restricted narrator, has attempted to draw a boundary –though very pale and not recognizable- between them to claim that they are close but not identical? This article answers this question, considering Golshiri’s theory on the model of “aesthetic independence of the fiction”.

کلیدواژه‌ها English

Hooshang Golshiri
Ayenehaye Dardar
Limited narrator
Layers of fiction
Hidden author
Aesthetic of fiction
Independence of the literary text
ـ آذرنگ، عبدالحسین. (1384). دانشگاه اصفهان، جنگ اصفهان. در کتاب «جشن‎نامۀ ابوالحسن نجفی»(1390). تهران: انتشارات نیلوفر. صص 244-233.
ـ تایسن، لُیس. (1387). نظریه‌های نقد ادبی معاصر. ترجمۀ مازیار حسین‌زاده و فاطمه حسینی. ویراستار حسین پاینده. تهران: نگاهِ امروز، حکایت قلم نوین.
ـ تولان، مایکل‌جی. (1383). درامدی نقادانه-زبان‌شناختی بر روایت. ترجمۀ ابوالفضل حرّی. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
ـ ریکور، پل. (1384). زمان و حکایت. ترجمۀ مهشید نونهالی. جلد دوم. تهران: گام نو.
ـ ریمون‌کنان، شلومیت. (1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمۀ ابوالفضل حرّی. تهران: نیلوفر.
ـ سناپور، حسین. (1380). هم‌خوانی کاتبان (زندگی و آثار هوشنگ گلشیری). تهران: نشر دیگر.
ـ فلکی، محمود. (1382). روایت داستان. (تئوری‌های پایۀ داستان‌نویسی). تهران: نشر بازتاب نگار.
ـ گلشیری، هوشنگ. (1346). سی سال رمان نویسی. در کتاب «باغ در باغ» (1388). تهران. انتشارات نیلوفر: چاپ سوم. صص 252-209.
ـ ........، ....... . (1348). گفتگو با دانشجویان دانشگاه پهلوی شیراز. در «باغ در باغ» . صص 722-704.
ـ .......، ....... . (1357). جوانمرگی در نثر معاصر فارسی. در «باغ در باغ». صص306-290
ـ .......، ....... . (1361). حاشیه‎ای بر رمان های معاصر (1). در «باغ در باغ». صص 333-305.
ـ .....، ...... . (1372). نوشتن رمان صبر ایوب می خواهد. در «باغ در باغ». جلد دوم. صص 798-771.
ـ .....، ...... . (1367). ادبیات و خرافه. در «باغ در باغ». صص 412-400.
ـ .....، ....... . (1369). نگاهی به حیات خود، در کتاب «هم‌خوانی کاتبان» (1380). گردآورنده: حسین سناپور. تهران: نشر دیگر. صص 27-20.
......، ....... . (1379). سال شمار زندگی. در «هم خوانی کاتبان». صص 46-43 .
ـ ......، ..... . (1376). چهل ساله سفر. در «هم خوانی کاتبان». صص 42-36 .
ـ .........، ......... . (1382). در احوال این نیمۀ روشن. در مقدمۀ نیمۀ تاریک ماه (داستان‌های کوتاه). تهران. انتشارات نیلوفر: چاپ دوم.
ـ ...........، ........ . (1380). همراه با شازده احتجاب. گردآوردۀ فرزانه طاهری و عبدالعلی عظیمی. تهران: نشر دیگر.
ـ مارتین، والاس. (1386). نظریه‌های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. چاپ دوم. تهران: انتشارات هرمس.
ـ میرعابدینی، حسن. (1386). صد سال داستان‌نویسی ایران. جلد اول و دوم در یک مجلّد. تهران. نشر چشمه: چاپ چهارم.
ـ نجفی، ابوالحسن. (1383). ادبیات ( مصاحبۀ سوم با نجفی). در کتاب «جشن‎نامۀ ابوالحسن نجفی»(1390). تهران: انتشارات نیلوفر. صص 133-109.
-Cohn, Dorrit (1978). Transparent Minds: Narrative modes for presenting consciousness in fiction, princeton: Princeton university press.

منابع داستانی
ـ گلشیری، هوشنگ. (1347). مثل همیشه. تهران: کتاب زمان.
ـ ............، ............. . (1382). نیمۀ تاریک ماه (داستان‌های کوتاه). تهران. انتشارات نیلوفر: چاپ دوم.
ـ ............، ............ . (1354). نمازخانۀ کوچک من (مجموعه داستان کوتاه). تهران: کتاب زمان.
ـ ...........، ............ . (1350). کریستین و کید. تهران: کتاب زمان.
ـ ..........، ............ . (1356). برۀ گمشدۀ راعی. تهران: کتاب زمان.
ـ .........، ............. . (1384). شازده احتجاب. تهران. نیلوفر: چاپ چهاردهم.
ـ ..........، ........... . (1378). دست تاریک دست روشن. تهران. نیلوفر: چاپ دوم.
ـ ........، ........... .(1371). آینه‎های دردار. تهران: نیلوفر.