نخستین رمانهای فارسی تصویری مخوف و سیاه از شهر و زندگی به‌دست دادهاند. افزون بر نگاشت تباهی و سیاهی زندگی شهری و پیامدهای آن، گاه عناوین رمانها نیز برگرفته از فضای تیره شهر است. مسئله بنیادین این پژوهش، بررسی ارتباط واقعیتهای اجتماعی با فضای مخوف و سیاه بازتابیافته در نخستین رمانهای فارسی است که در دو دهه اول 1300 به‌نگارش درآمدهاند. به این منظور، ابتدا ویژگیهای شهر مدرن و تصویر مخوف و اهریمنی آن از رمانهای این دوره استخراج و دستهبندی شده و سپس ارتباط میان شهر مخوف و سیاه‌بازنماییشده در رمان با واقعیتهای اجتماعی زمان نگارش آنها بررسی شده است. مبنای تحلیل بر پایه آرای بازتابیافته در رمانهای این دوره است. در ادامه نمودهای شهر مخوف بازتابیافته در رمان به‌پشتوانه دادههای جامعهشناسی شهری تبیین و تحلیل شده است. جایگاه غیرتولیدی شهر مدرن ایرانی، مصرفگرایی و پیامدهای آن نظیر حاشیهنشینی و فساد خانه‌های معروفه، مهمترین نمودهای شهر سیاه و اهریمنی نخستین رمانهای فارسی است.
نقد ادبی