۱- عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز
۲- اهواز، بلوار گلستان، دانشگاه شهید چمران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،
۳- دانشجوی دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز
چکیده: (۱۰۸۵۳ مشاهده)
قالب غزل از دیرباز با تعریفی مشخص و شکلی ثابت در ادب فارسی درخشیده است. بر بنیاد این تعریف، غزل قالبی است که در آن مصراع اول هر بیت با مصراعهای زوج همقافیهاند. در روزگار معاصر و همزمان با رواج شعر نوِ نیمایی، تلاشها برای تحول در عرصه قالبهای کهن و ازجمله غزل شروع شد. این نوآوریها عمدتاً برای پویایی این قالبها و متناسب کردن آنها با نبض تحولات زمانه رخ داد. یکی از جریانهای مهم و اصیل در حوزه غزل، جریان غزل نو است که حدود نیمقرن است در فضای ادبی کشور حضور دارد. شاعرانِ این جریان هم در حوزه محتوا و هم فرم تحولات چشمگیری را در عرصه غزل رقم زدهاند. در این پژوهش با تکیه بر تحولات فرمی کوشش شده است گونههای نوآوری در فرم ظاهری غزل تبیین شود. گرچه تحولات این حوزه بسیار است، یافتههای این پژوهش نشان میدهد مهمترین آنها عبارتاند از: 1. تغییر در شکل نوشتاری و نظام سطربندی غزل (سطربندی نیمایی)؛ 2. شکلگیری غزل نیمایی؛ 3. دیداری کردن غزل (کانکریتنویسی) یا القای تصویری معنا؛ 4. بههم چسباندن ابیات هممعنا در غزل؛ 5. آمیختگی با دیگر قالبها؛
6. زیرِهمنویسی یا نگارش ستونی ابیات؛ 7. آوردن دو مصراع یک بیت در یک مصراع؛
8. نگارش چهارلختی ابیات غزل؛ 9. بهرهگیری از علایم سجاوندی در پیکره غزل؛
10. تقسیمبندی اپیزودیک غزل؛ 11. پایانبندی متفاوت در غزل. این مقاله پژوهشی است در این شگردهای نوآوری و اهداف زیباییشناختی، ارائۀ نمونهها و تحلیلهای آنها و در نهایت بحثی مختصر درباره آسیبشناسی این شگردها.
نوع مقاله:
نقد عملی |
موضوع مقاله:
ادبیات عامیانه دریافت: 1396/4/18 | پذیرش: 1396/5/1 | انتشار: 1396/6/12