زمان و هویت در داستان‌های هوشنگ گلشیری از منظر نقد مضمونی

نویسنده
معصومه حامی دوست
دانشجو/دانشگاه گیلان
چکیده
زمان از خصیصه­های اصلی نقد ادبی و رمان قرن بیستم است. ژرژ پوله (1902-1999م) از منتقدان بزرگ نقد مضمونی، بنیان آراء انتقادی-فلسفی­اش را به مقوله­ی زمان اختصاص می­دهد و می­کوشد تا از خلال تصاویر نویسندگان به تشریح درک آنان از زمان بپردازد. هوشنگ گلشیری از جمله داستان نویسان مدرن ایران است که در روایت داستان­هایش، به ترسیم هویت انسان هم عصر خود و درک او از زمان می­پردازد. شخصیت­های داستانی او هر کدام به نوعی با زمان درگیرند.

مقاله­ی حاضر بر اساس نگرش پوله و با رویکرد تحلیلی- توصیفی به درک شخصیت­های داستانی گلشیری از لحظه می­پردازد. مفهوم فضاهای شخصی در داستان­های او با ادراک لحظه­ی گذرای حال مرتبط است و با تصاویری چون ایستادن افراد در صف­های طولانی، هم قدم شدن راوی با آنان، سفر، گام زدن­ها و شمردن نقطه­های متوالی به ایجاد ادراک متقاطع شخصیت­ها از زمان می­پردازد. علاوه بر این سرریز شدن گذشته در قالب تداعی صداها و تصاویر در لحظه­ی حال ویژگی دیگر چنین زمانی است و خصلتی جاودانه به لحظات می­دهند. طرح­های تکه تکه و ناتمامی که در داستان­های گلشیری به شکل نمادهایی چون ریزش مداوم و یکنواخت فواره­ها، تکه تکه شدن و شکستن موج­های حوض از آن یاد می­شود در عین اشاره به گذرایی لحظه، طرحی از معنای ذاتاً پایان ناپذیر آن است. از این­رو تکرارها، یادآوری­ها و حتی فراموش کردن­های افراد رکن اصلی کشف هویت آنان و درک­شان از لحظه محسوب می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله English

Time and Identity in Hushang Golshirie’s Stories

نویسنده English

Masoome Hamidoost
daneshgahe Gilan
چکیده English

The focus on time and temporality is of central importance for the fiction as well as literary criticism of the twentieth century. Georges Poulet (1901-1992) is a Belgian literary critic who opposed formalist approach criticism. He devoted the foundation of his critical-philosophical idea to the time category and studied the “perception” of the writers through their stories. Hushang Golshiri is an influential modern Iranian writer who explicates the question of identity and the perception of time in his works. All his characters, in one way or another, struggle against time. Drawing on a descriptive-analytic method and through Poulet’s theoretical lens, I will expound on Golshiri’s perception of the temporality of a transient instant. The personal space of characters in his stories is closely related to a perception of an instant through different temporal measures—for instance, the act of staying in the long lines, the narrator walking with people, focusing on the steps, etc. all trying to establish an interpersonal perception of time. Furthermore, the past memories in his stories constantly bleed into the present instant through different associations of sounds and images and therefore make the present instant eternal. The fragmented structures in Golshirir’s stories such as the repetitive water fountain or breaking of the small waves on a pool, while pointing to the transience of time, also draws attention to a notion of infinity. In other words, the repetitions, remembrances, and even the act of forgetting in his stories are all essential for constructing a notion of identity in relation to the transience of an instant.

کلیدواژه‌ها English

thematic criticism
Time
Identity
Georges Poulet
Hushang Golshiri
- ایدل، له اون (1374). قصه روان‌شناختی نو. ترجمه ناهید سرمد. چ2. تهران: شباویز.
- بارت، رولان (1374). «ژرف‌نگری». ترجمه احمد اخوت. فصلنامه زنده‌رود. ش10 و 11. صص16- 19.
- بابک معین، مرتضی (1386). «از نقد تخیلی تا نقد مضمونی». پژوهشنامه فرهنگستان هنر. ش3. صص73- 90.
-ـــــــــــــــــــ (1389). نقد مضمونی آرا و اندیشهها و روششناسی ژرژ پوله. تهران: علمی و فرهنگی.
- بگن، آلبرت (1372). «بالزاک؛ تشویش فلسفی برای درک قانون زمان». ترجمه سیروس سعیدی. ادبستان فرهنگ و هنر. ش51. صص57- 59.
- بیات، حسین (1383). «زمان در داستانهای سیال ذهن». پژوهشهای ادبی. ش6. صص7-32.
- پوله، ژرژ (1390). فضای پروستی. ترجمه وحید قسمتی. تهران: ققنوس.
- جهاندیده، سینا (1391). «زمان، هویت و روایت: چگونگی فهم زمان در روایت‌های تخیلی غرب و ایران». فصلنامه ادب‌پژوهی. ش19. صص121- 151.
- خزانهدارلو، محمدعلی و معصومه حامیدوست (1392). «فضای داستان شازده احتجاب از منظر نقد مضمونی». فصلنامه ادب‌پژوهی. س7. ش25. صص9- 31.
- دیپل، الیزابت (1389). پیرنگ. ترجمه مسعود جعفری. تهران: نشر مرکز.
- دیچز، دیوید و جان استلوردی (1386). رمان قرن بیستم در نظریههای رمان. ترجمه حسین پاینده. تهران: نیلوفر.
- ریکور، پل (1383). زندگی در دنیای متن. ترجمه بابک احمدی. تهران: نشر مرکز.
- ستاری، رضا و دیگران (1389). «بررسی تقابل مدرنیسم و اسطوره در آثار گلشیری». فصلنامه زبان و ادب پارسی. س14. ش46. صص149- 159.
- سعید، ادوارد (1377). جهان، متن و منتقد. ترجمه اکبر افسری. تهران: توس.
- شیخ‌مهدی، علی (1382). «جستاری بر زمان در تصویر سینمایی». کتاب ماه هنر. ش61 و 62. صص138- 150.
- صنعتی، محمد (1380). تحلیل‌های روان‌شناختی در هنر و ادبیات. تهران: نشر مرکز .
- فاکنر، ویلیام (1386). خشم و هیاهو. ترجمه صالح حسینی. تهران: نیلوفر.
- فلکی، محمود (1382). روایت داستان (تئوریهای پایهای داستاننویسی). تهران: بازتاب‌نگار.
- فورستر، ادوارد مورگان (1391). جنبههای رمان. ترجمه ابراهیم یونسی. تهران: نگاه.
- قاسمیپور، قدرت (1387). «زمان و روایت». فصلنامه نقد ادبی. ش2. صص123- 144.
- کوندرا، میلان (1383). آهستگی. ترجمه دریا نیامی. تهران: فارسی کتاب.
- ــــــــــــ (1385). وصایای تحریف‌شده. ترجمه کاوه باسمنجی. تهران: روشنگران.
- گلشیری، هوشنگ (1378). باغ در باغ. ج1. تهران: نیلوفر.
- ــــــــــــــــ (1379). مجموعه آثار هوشنگ گلشیری. ج 1و 2. آلمان غربی: نوید.
- ـــــــــــــــ (1998). جن‌نامه. سوئد: باران.
- ــــــــــــــ (1384). شازده احتجاب. چ14. تهران: نیلوفر.
- ملکی، دومان (1386). «بورخس و فراموشی». گلستانه. س7. ش82. صص87- 93.
- مکوئیلان، مارتین (1388). گزیده‌مقالات روایت. ترجمه فتاح محمدی. تهران: مینوی خرد.
- می، درِوِنت (1372). پروست. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: طرح نو.
- میرعابدینی، حسن (1386). صد سال داستان‌نویسی در ایران. چ4. تهران: نشر چشمه.
- میور، ادوین (1372). ساخت رمان. ترجمه فریدون بدرهای. تهران: علمی.
- وات، ایان و دیگران (1374). نظریه رمان. ترجمه حسین پاینده. تهران: نظر.
- Edel, L. (1995). Qesse-ye Ravānshenākhti-ye No. N. Sarmad (Trans.). Tehran: Shabāviz. [in Persian]
- Babak Mo'in, M. (2007). "Az Naqd-e Takhayyoli ta Naqd-e Mazmuni". Farhangestān-e Honar. No. 3. pp. 90- 73. [in Persian]
- ____________ (2010). Naqd- e Mazmuni, 'Āra’ va Raveshshenāsi-ye Poulet. Tehran: 'Elmi va Farhangi. [in Persian]
- Béguin, A. (1993). "Bālzāk; Tashvish-e Falsafi barāye Dark-e Ghānun-e Zamān". S. Sa'idi (Trans.). Adabestān-e Farhang o Honar. No. 51. pp. 59- 57. [in Persian]
- Barthes, R. (1995). "Zharfnegari". A. Okhovvat (Trans.). Zenderud. No. 10 & 11. pp. 19-16. [in Persian]
- Bayāt, H. (2004). "Zamān dar Dāstānhā-ye Sayyāle Zehen". Pazhuhesh-e Adabi. No. 6. pp. 7- 32. [in Persian]
- Poulet, G. (2011). Fazā-ye Pruosti. V. Qesmati (Trans.). Tehran: QoQnus. [in Persian]
- Jahāndideh, S. (2012). "Zamān, Hoviyat va Revāyat dar Revayatha-ye Takhayyoji-e Irān va Qharb". Adab Pazhuhi. No. 19. pp. 151- 121. [in Persian]
- Khazanehdarlu, M.A. & M. H’midust (2012). "Fazā dar Dāstānhā-ye Golshiri". Adab Pazhuhi. No. 25. pp. 9- 31. [in Persian]
- Dipole, E. (2010). Tarh. M. Ja’fari (Trans.). Tehran: Markaz Publication. [in Persian]
- Dychz, D. & J. Astlvrdy (2007). Romān-e Qarn-e Bistom dar Nazariyeha-ye Romān. H. Pāyande (Trans.). Tehran: Nilufar. [in Persian]
- Ricur, P. (2003). Zendegi dar Donyā-ye Matn. B. Ahmadi (Trans.). Tehran: Markaz Publication. [in Persian]
- Sattāri, R. (2010). "Motāle’e-ye Taqābol-e Modernism Va Ostureh dar 'Āsār-e Hushang Golshiri". Adabe Pārsi. No. 46. pp. 149-159. [in Persian]
- Sa’id, E. (1998). Jahān, Matn va Montaqed. A. Afsari (Trans.). Tehran: Tus. [in Persian]
- Sheykh Mahdi, A. (2004). "Jostāri bar Zamān dar Tasvir-e Sinema’yi". Ketāb-e Māh-e Honar. No. 61 & 62. pp. 138- 150. [in Persian]
- Sana’ati, M. (2001). Tahlil-e Ravānshenākhti dar Honar Va Adabiyāt. Tehran: Markaz Publication. [in Persian]
- Faulkner, W. (2007). Khashm va Hayāhu. S. Hoseini (Trans.). Tehran: Nilufar. [in Persian]
- Faleki, M. (2003). Revāyat-e Dāstān. Tehran: Bāztāb Negār. [in Persian]
- Forster, E.M. (2012). Janbehā-ye Romān. E. Yunesi (Trans.). Tehran: Negāh. [in Persian]
- Q’semi Pur, Gh. (2008). "Zamān Va Revāyat". Naqd-e Adabi. No. 2. pp. 132- 144. [in Persian]
- Kundera, M. (2003). ‘Ahestegi. D. Niyāmi. (Trans.). Tehran: Fārsi Ketāb. [in Persian]
- __________ (2005). Vasāyā-e Tahrif Shode. K. Bāsemanji (Trans.). Tehran: Roshangarān. [in Persian]
- Golshiri, H. (1998). Jen Nāme. Sweden: Bārān. [in Persian]
- ____________ (2000). Majmu’e Āsār-e Hushang Golshiri. Vol. 1 & 2. Almane Gharbi: Navid. [in Persian]
- ____________ (2005). Shāzde Ehtejāb. Tehran: Nilufar. [in Persian]
- ____________ (2008). Bāgh Dar Bāgh. Vol. 1. Tehran: Nilufar. [in Persian]
- Maleki, D. (2007). "Borkhes Va Farāmushi". Gholestane. No. 82. pp. 87- 93. [in Persian]
- McQuillan, M. (2009). Ghozide Māghalat-e Revāyat. F.Mohmmadi (Trans.). Tehran: Minu-e Kherad. [in Persian]
- Meay, D. (1993). Proust. F. Tāheri (Trans.). Tehran: Tarh-e No. [in Persian]
- Mir ‘Abedini, H. (2007). Sad Sāl Dāstān nevisi dar Iran. Tehran: Cheshme Publication. [in Persian]
- Mior, E.(1993). Sākht- e Romān. F. Badrehyi (Trans.). Tehran: 'Elmi. [in Persian]
- Watt, I. (1995). Nazariye-e Romān. H. Pāyande (Trans.). Tehran: Nazar. [in Persian]
نقد ادبی
دوره 9، شماره 33
خرداد 1395
صفحه 129-150