جستجو در مقالات منتشر شده
۲ نتیجه برای یوری لوتمن
دوره ۶، شماره ۴ - ( ۷-۱۳۹۴ )
چکیده
یوری لوتمن (۱۹۹۳-۱۹۲۲) که از بنیان‌گذاران مکتب نشانه‌شناسی مسکو- تارتو به‌شمار می‌رود، جایگاه مهمی در معرفی و بسط مبانی و خرده‌نظریه‌های نشانه‌شناسی فرهنگی، همچون نظریه سپهر نشانه‌ای دارد. به عقیده لوتمن، نظریه سپهر نشانه‌ای هر متن را به‌عنوان یک کلیت فرهنگی درنظر می‌گیرد که می‌توان ازطریق بررسی رمزگان نشانه‌ای آن، به شیوه تولید زنجیره معانی خاص در یک فرهنگ معین دست یافت؛ ازاین‌رو، خوانش مبتنی‌بر نظریه سپهر نشانه‌ای با انتخاب متونی که به یک دوره اجتماعی- تاریخی متعلق هستند، امکان بازشناسی ژرف‌ساخت‌های فرهنگی- اجتماعی آن دوره را فراهم می‌کند. این خوانش با درنظر گرفتن تولیدات فرهنگی یک مقطع خاص زمانی و بررسی مناسبات و تعاملات بینامتنی، اشتراک و همسانی فرآیند تولید معنا در یک سلسله متون و بخش قابل توجهی از ژرف‌ساخت‌های اجتماعی- فرهنگی آن دوره را نشان می‌دهد.
در این مقاله، با تکیه بر نظریه سپهر نشانه‌ای، ابتدا فیلم زندگی خصوصی آقا و خانم میم (۱۳۹۰) ساخته سید روح‌الله حجازی را به‌عنوان جزئی از یک سپهر نشانه‌ای کلان بررسی و سپس قابلیت‌های نشانه‌ای این فیلم را در رابطه پویا و مطمئن با ژرف‌ساخت‌های اجتماعی- فرهنگی دهه ۸۰ مطالعه می‌کنیم. از سوی دیگر، درصدد پاسخ به این پرسش هستیم که عناصر مشترک سپهر نشانه‌ای متون سینمایی این دهه ازرهگذر چه استعاره‌پردازی‌ها و نمادسازی‌هایی توانسته‌اند بر مختصات اجتماعی- فرهنگی جامعه ایران دهه ۸۰ دلالت کنند.
مسعود آلگونه جونقانی،
دوره ۸، شماره ۳۱ - ( ۹-۱۳۹۴ )
چکیده
لوتمن با الهام از نگرش‌های زبان‌شناختی دوسوسور و یِلْمْزلِف و تکیه بر روش‌شناسی ساختارگرا نظریات بکر و بدیعی در بابِ چگونگی تحلیلِ ساختارِ اثر هنری به دست می‌دهد. او با طرحِ موضوعِ «هنر به مثابۀ نظامِ نظام‌ها» نشان می‌دهد که اثر هنری نوعی «نظامِ الگوسازِ ثانوی» است که بر اساسِ الگوی اولیۀ زبان شکل می‌گیرد. با این همه، اثر هنری از آن‌جایی که اطلاعاتِ بیشتری را در فضای محدودتری می‌گنجاند، نسبت به زبانِ معمول ساختار پیچیده‌تری دارد. بنابراین مقالۀ پیش رو می‌کوشد ضمنِ بررسی خاستگاه‌های نظری اندیشۀ لوتمن، استدلال‌های وی را در این باره بررسی و تحلیل کند. در این بررسی مشخص می‌شود که در اثر هنری، تمامی فرم‌ها قابلیتِ آن را دارند که سمانتیره یا دلالتمند شوند. بر این اساس، در اثر هنری چندین نظام به طور هم‌زمان فعّال می‌شوند؛ تنش و برخورد بین این نظام‌ها موجبِ تشدید یا تقویتِ دلالتمندی اثر و در نتیجه غنای آن می‌شود. در پایان این بررسی، نگارنده با طرحِ موضوع «انتظام معنایی» یا «بازی مدلول‌ها» می‌کوشد نکته‌ای هرچند مختصر در حوزۀ نشانه‌شناسی شعر پیش روی نهد.
