---

چکیده: مکتب ادبیات تطبیقی فرانسه با تأکید بر تفاوت های زبانی و ملی بیشتردر تلاش بوده است تا تأثیر ادبیات یک کشور را بر ادبیات کشور دیگر در بستری تاریخی مورد بررسی قرار دهد. از سوی دیگر، مکتب امریکایی ، با تغییر نگرش به سؤالات اصلی این حوزه کوشیده است دامنه مطالعات را از حوزه ادبیات صرف به دیگر حوزه های فکری بکشاند و مجال بیشتری را برای پژوهش های سنجشی فراهم آورد. مطالعه حاضر در صدد است تا ضمن بررسی محدودیت های مکتب فرانسه نشان دهد چگونه با تلفیق معیارهای نقد کهن الگویی و قابلیت های مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی می توان دو حوزۀ نقد و ادبیات تطبیقی را (اگر بتوان آنها را دو حوزۀ متفاوت نامید) وارد تعاملی کارآمد و سازنده کرد. این نوع بررسی های بین رشته ای می تواند از کاستی های احتمالی پژوهش های تک ساحتی بکاهد و قابلیت های اَشکال مختلف کهن الگو را در این نوع مطالعات نشان دهد. به منظور ارائه مدلی عملی ، مقاله سپس با تمرکز بر کهن الگوی سایه به بررسی تطبیقی بخشی از دو حماسۀ بیوولف و گیلگمش می پردازد. در پایان نیز کهن الگوی سفر قهرمان به عنوان نمونه ای از کهن الگوهای ساختاری به اختصار مورد بحث و نقد قرار می گیرد.

---

گیلگمش نخستین حماسۀ موجود جهان است که اساسی­ترین مسائل انسانی را می­توان در آن دید. جامعۀ هومری یونان از طریق میسین و شرق یونان با فرهنگ شرق و بین­النهرین آشنا و تأثیرپذیر بوده­ است. بنابراین، گیلگمش احتمالاً بر اودیسۀ هومر تأثیر گذاشته است. از آنجا که ادبیات تطبیقی ما را قادر به درک عمیق متون می­سازد؛ این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال بررسی مشابهت­های دو حماسۀ گیلگمش و اودیسۀ هومر به صورت تطبیقی و مقایسه­ای است. این دو حماسه بن­مایه­های مشترکی مانند موجودات فوق طبیعی، خدایان شبیه به هم و فلسفی­بودن دارند. همچنین شخصیت­هایی نیز دارند که از نظر کارکردهایشان به هم شباهت دارند. زن مقدس و نوزیکائا از این نظر که عاشق قهرمان می­شوند؛ ایشتر و سیرسه از این نظر که توانایی تبدیل انسان به حیوان را دارند؛ گیلگمش و اولیس از این نظر که با هیولاها جنگیده­اند، به خاطر غفلت فرصت­هایی را از دست داده­اند، از دریا گذر کرده­اند، شخصیتی بزرگ دارند، از خودراضی­اند، به جهان زیر زمین سفر کرده­اند، برای رسیدن به راهنما رنج را تحمل کرده­اند، سرکش بوده­اند، ناامید شده­اند، به سرزمین­های ناشناخته سفر کرده­اند، دوستان خدایان را کشته­اند، گاو مقدس را کشته­اند و به خواب بی­موقع فرورفته­اند.