جستجو در مقالات منتشر شده


۹ نتیجه برای پیکرگردانی


دوره ۴، شماره ۸ - ( ۳-۱۳۹۵ )
چکیده

پیکر‌گردانی تغییر شکل، ماهیت، طبیعت و نهاد موجودات حقیقی یا خیالی و به‌عبارتی‌دیگر استحاله، مسخ و دگردیسی است و معنای دیگر آن، تغییر شکل ظاهر و تغییر اساس هستی و هویت شخص یا چیزی با استفاده از نیرویی ماوراء­‌الطبیعی است. جواهرالاسمار اثر عمادبن‌محمد الثغری، از نویسندگان قرن هشتم هجری و از منشیان سلطان علاء‌الدین، مجموعه‌افسانه‌هایی است غنایی، به زبان تمثیلی و با نثری ساده که سرشار از تازگی‌ها و لطایف ویژه‌ای است. درون‌مایۀ اصلی این کتاب مکر زنان است. راوی آن «طوطی» ۱۰۰ افسانه را به مدت ۵۲ شب نقل می‌کند. افسانه‌های متعدد و پر‌شاخ‌و‌برگ جواهرالاسمار از نظر ساختار و موضوع ویژگی‌هایی دارد. هدف از تدوین مقالۀ حاضر آن است که با شیوۀ توصیفی-تحلیلی و برمبنای چارچوب نظری تحقیق، مهم‌ترین انواع پیکرگردانی در روایات ِافسانه‌های جواهرالاسمار بررسی و تبیین شود. درمجموع می‌توان گفت که بیشترین نوع پیکرگردانی‌ها در این اثر، در بخش استحالۀ جماد به موجود زنده صورت گرفته است. 

دوره ۵، شماره ۱۲ - ( ۱-۱۳۹۶ )
چکیده

پیکرگردانی تغییر ماهیت ظاهری یا توانایی­های درونی قهرمانان اساطیر و موجودات افسانه­ای است که گاه با دگرگونی­های ظاهری همچون تبدیل جماد به حیوان، انسان به حیوان یا بالعکس، انسان به فرشته و ... نمود پیدا می­کند و گاه بدون تغییر ظاهر، قهرمان به قدرت ماوراءالطبیعی دست می­یابد و از حوزۀ توانایی­های ذاتی خویش پا فراتر می­نهد. این دگرگونی­ها یا همان پیکرگردانی­ها مهم­ترین عامل شگفت­زایی در اساطیر، افسانه­ها و قصه­های عامه هستند و نقش بسزایی در تأثیر­گذاری، ایجاد هیجان و جذب مخاطب دارند. هدف پژوهش حاضر بررسی افسانه­های بومی مکتوب استان سیستان و بلوچستان از منظر کارکرد­های پیکرگردانی و مسخ است و با توجه به تنوع پیکرگردانی­های مشهود و گستردگی موضوع، این مقاله فقط به بررسی انواع استحاله­های انسانی اختصاص یافته ­است که در آن انسان به حیوان، جماد، گیاه، موجود ماورائی، طبیعت و انسان دگردیسی می­یابد یا بدون تغییر ماهیت انسانی، توانایی­های خارق­العاده به­دست می­آورد. با بررسی­های انجام­شده درمجموع، از ۱۵۷ افسانۀ مکتوب این استان در ۲۳ افسانه، استحاله­های انسانی وجود دارد. بیشترین پیکرگردانی‌های انسانی از نوع استحالۀ انسان به حیوان و سفرهای شگفت­انگیز است و استحالۀ انسان به انسان و استحالۀ انسان به موجود ماورائی در هیچ­یک از افسانه­ها دیده نشده است. نگارندگان تلاش دارند با تحلیل افسانه­های مکتوب استان سیستان و بلوچستان دلایل شاخص­ترین انواع استحاله­های انسانی و همچنین کارکرد و نقش این پیکرگردانی­ها را در افسانه­های بومی این منطقه بیان کنند. 

دوره ۵، شماره ۱۸ - ( ۱۱-۱۳۹۶ )
چکیده

قصّه‌های عامیانه گزارشگر سرگذشت‌ها و ماجراهای افرادی از طبقات مختلف اجتماعی و عموما کم‌آوازه است که برحسب تصادف، با وقایع و حوادثی عبرت‌انگیز، حکمت‌آمیز و شگفت رو به رو شده اند. این قصّه‌ها جلوه گاه فرهنگ هر ملت است و از آرزوها و تخیلات توده مردم سرچشمه می گیرد. درواقع، سرچشمۀ این قصّه ها، باورها و آیین های آغازین انسان هاست. ظهور عوامل و نیروهای ماوراء طبیعی نظیر وجود قصرهای مرموز، باغ‌های سحرآمیز، چاه‌ها و فضاهای تیره و تار، دیو، پری، اژدها، سحر، رعد و برق، سعد و نحس، خواب‌های گوناگون، داروی بیهوشی و رمل و اسطرلاب و و نظایر آن از عناصر اصلی و سازندۀ اغلب قصّه های ایرانی و کلاً قصّه هایی است که در مشرق زمین و سرزمین‌هایی چون هند، به وسیلۀ قصّه نویسان ساخته و پرداخته شده است.
از جملۀ قصّه های عامیانۀ آشنا، قصۀ امیرارسلان نامدار است که آخرین قصۀ عامیانۀ فارسی با ویژگی‌های قصۀ کهن است. در این قصّه، عمدۀ ویژگی‌های قصۀ عامیانۀ فارسی خصوصا جادو، بروز یافته است. جادو به ترفندهایی گفته می‌شود که در قصّه‌ها برخی افراد انجام داده و می‌توانند از طریق این ترفندها قوانین طبیعت را تغییر داده و کارهایی خارق‌العاده انجام دهند. در این گونه قصّه‌‌ها، جادوگران می‌توانند افراد را طلسم کنند، جادوهای دیگر را خنثی کنند و در شکل و ظاهر افراد و اجسام تغییر به‌وجود بیاورند(پیکرگردانی) و یا حوادث آینده را پیشگویی کنند. نویسندگان بر آنند تا جادو و جادوگری را به عنوان یکی از ویژگی‌های قصۀ عامیانه در این اثر مورد تحقیق و بررسی قرار دهند

دوره ۸، شماره ۳۳ - ( ۴-۱۳۹۹ )
چکیده

پیکرگردانی یکی از موضوعات محوری در اساطیر و داستان­های اسطوره­ای است که در آن موجودی تغییر شکل می­دهد و شکل ظاهری، ساختمان طبیعی و شناخته‏شدۀ خود را در جهت نقص یا کمال، به مدتی محدود یا نامحدود از دست می‌دهد و به‌صورتی تازه درمی‌آید. این تنوع گاهی بخشی از وجود آن موجود را شامل می­شود و یا به‌صورت‌های ترکیبی گوناگون حیوانی، گیاهی و... درمی‌آید و خلاف طبیعت خود زندگی می‌کند. در این پژوهش و با توجه به اهمیت موضوع و جایگاه فرهنگ و ادبیات عامه در پژوهش­ها، به بررسی و تحلیل انواع پیکرگردانی در فرهنگ و ادب عامۀ مردم بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد می­پردازیم. همچنین، ضمن بررسی انواع پیکرگردانی انسان به حیوان، درخت، پرنده، اجرام آسمانی و بالعکس، برآنیم تا نمود­های ادبی و جنبه­های اساطیری آن‌ها را تحلیل و بررسی کنیم. این پژوهش به­شکل بنیادی بر پایۀ مطالعات کتابخانه­ای ـ میدانی و به­روش تحلیل محتوای کیفی انجام‌ شده است. پس از بررسی و تحلیل انواع پیکرگردانی در قوم بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد می­توان گفت مهم‌ترین انواع پیکرگردانی در فرهنگ و باور این مردم، پیکرگردانی انسان به حیواناتی چون خرس، گرگ، پلنگ و لاک‌پشت ـ به­دلیل انجام گناه ـ و نیز پیکرگردانی انسان به درخت بلوط و... است. همچنین، بسیاری از نمودهای پیکرگردانی در این اقوام، بازماندۀ پیکرگردانی در فرهنگ ایران باستان است که نمونه­های مشابهی در شاهنامۀ فردوسی نیز دارد.

دوره ۹، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۴۰۰ )
چکیده

شخصیتهای خیالی نامتعارف در دنیای داستان و فیلم انیمیشن از ویژگی­های ظاهری و توانایی‌های فرا واقعی برخوردارند که جلوه‌ی آنها را از دیگر شخصیت­های داستانی و فیلم کنش زنده متمایز می­کند. ظاهر، رفتار و توانایی شخصیتها درآثار منتخب داستانی و انیمیشن­ ماهیت آنها را مشخص می‌کند. این مفاهیم به صورت متفاوت در شخصیتهای نامتعارف ابداعی مشاهده می‌شود. پژوهش حاضر به روش کیفی و با استفاده از توصیف و تشریح بر مشترکات شخصیتهای تخیلی - ابداعی متمرکز شده تا چارچوبی مشخص برای جایگاه شخصیتهای نامتعارف ابداعی متمایز از سایر شخصیتهای فیلمهای انیمیشن فراهم آید و بتوان برای خلق شخصیتهای نامتعارف ابداعی جدید از آن بهره جست. یافته‌ها نشان می‌دهد در خلق چنین شخصیتهایی ابتدا باید ظاهر نامتعارف آنها را مد نظر قرار داد تا فرآیند تجسم شخصیت فرضی جدید روشن شود، یا ترکیب شکلی از پدیده‌ها، موجودات واقعی همچنین برساخته‌های خیالی بوجود ­آید. در طراحی شخصیت نامتعارف ابداعی باید به ویژگی های پیکرگردانی و به تناسب رفتار و توانایی حرکتی خاص آنها توجه شود، این تناسب می­تواند بر اساس نقش و کارکرد شخصیت در روایت تنوع پیدا کند.
محسن صادقی،
دوره ۹، شماره ۳۵ - ( ۸-۱۳۹۵ )
چکیده

در برخی حکایات و افسانه­های عاشقانه، جُفت­جو در ابتدا به شکل جانور ظاهر می­شود و پس از ازدواج، سیمای انسانی خود را باز می­یابد. روایت­­های موسوم به حیوان – داماد در غرب از کیوید و پسیکه اثر آپولیس و در ایران از ازدواج ضحاک با خواهران جمشید تأثیر پذیرفته است. مطابق با اصلِ جابجایی اسطوره، بن­مایۀ حیوان - داماد در دورۀ اسلامی با شرایط و خصوصیاتِ مذهبی روزگار انطباق یافته و با تجلّی در یکی از حکایت­های صوفیانه، جایی برای یادآوری در ذهن آیندگان پیدا کرده است. این حکایت، در هزار حکایت صوفیانهآمده و موضوع محوری آن، ازدواج گرگ با دختر انسان است.
   در این مقاله، نخست سازه­های این حکایت، با ماجرایِ ازدواج ضحّاک با خواهران جمشید در شاهنامۀ فردوسی و برخی افسانه­های ایرانیِ حیوان- داماد مورد سنجش و تطبیق قرار می­گیرد. آن­گاه، جنبۀ نمادین گرگ بررسی می­شود. این حیوان، در اساطیر ایرانی، موجودی پرگزند و یکی از مظاهر شرّ و پلیدی است؛ ولی برعکس، نیای توتمی برخی همسایگان و دشمنان ایران قدیم به شمار می­رود. بر پایۀ یافته­های این پژوهش، ازدواج دختر انسان با گرگ­نما­ در حکایتِ صوفیانه، با سنّت برون­همسری پیوند دارد.

دوره ۹، شماره ۴۰ - ( ۶-۱۴۰۰ )
چکیده

دگرگونی‌ شخصیت‌های داستان از مسائلی است که در متون ادبی با عنوان پیکرگردانی بررسی می‌شود. پیکرگردانی بر جنبۀ رازآلودگی متن و خیال‌انگیزی آن می‌افزاید و بازتاب آرزوهای آدمیان، جلوه‌ای از پیوند تخیل با جهان واقع است و زاییدۀ نیاز آدمیان به برتری یافتن نسبت‌به دیگر انسان‌ها و موجودات و پدیده‌هاست. باتوجه‌به اینکه این موضوع در ادبیات ملل مختلف دیده‌ می‌شود، بررسی این موضوع می‌تواند به آگاهی ‌یافتن از مشترکات ‌فرهنگی میان ملت‌ها کمک کند و زمینه‌ای مناسب برای مطالعۀ پیوندهای ادبی و فرهنگی به‌شمار ‌آید. در پژوهش حاضر، انواع پیکرگردانی در نارت‌نامه و هزارویک‌شب به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی مطالعه شده ‌است. نارت‌نامه مجموعه افسانه‌هایی است درباره دلاوری‌های قوم نارت و قهرمانان منطقه قفقاز شمالی و سواحل دریای سیاه. قدمت این افسانه‌ها به هزارۀ دوم پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد که به‌صورت شفاهی از نسلی به نسل دیگر نقل شده است. این افسانه‌ها دربارۀ موضوعات مهم زندگی همچون عشق به سرزمین مادری، مبارزه با شروران، یاری ‌رساندن به ناتوانان و ... است. هزارویک‌شب نیز از برجسته‌ترین نمونه‌های افسانه‌های شرقی است که آمیزه‌ای از افسانه‌های هندی، عربی و ایرانی به‌شمار می‌رود. باتوجه به وجود پیکرگردانی در هردو اثر، در این پژوهش، مشترکات و اختلافات این دو کتاب از این منظر بررسی شده‌ است.

دوره ۱۱، شماره ۴۹ - ( ۱-۱۴۰۲ )
چکیده

یکی از بن‏مایه‌‏های اساطیری و نمادین در قصه‌‏ها و افسانه‌‏های کُردی پیکرگردانی به صورت جماد است. در پیکرگردانی شکل و ماهیت موجودات با استفاده از نیروی ماورء‏الطبیعی شخص یا شیء از حالتی به حالت دیگر تغییر می‌‏یابد. در واقع این نوع پیکرگردانی نماد از دست دادن پویایی و حیات روانی است که فرد را برای مدتی از مسیر کمال باز می‏‌دارد. در قصه‏‌ها و افسانه‌‏های کُردی پیکرگردانی و دگردیسی به اشکال مختلف دیده می‌‏شود، که یکی از موارد پیکرگردانی انسان به جماد است. پژوهش حاضر به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر منابع کتابخانه‌‏ای و نیز تحقیقات میدانی انجام شده، به این صورت که با بررسی پنجاه قصه‏ از قصه‌‏ها و افسانه‌‏های کُردی، پنج مورد دگردیسی و تبدیل پیکرۀ انسان به سنگ یافت شد که با بهره‌‏گیری از نقد اسطوره‏ای به بررسی ریشه‌‏های سنگ‌شدگی در آن‏‌ها پرداخته، سپس نحوۀ مواجهۀ افراد و نیز علل و ابزارهای لازم جهت رهایی از این تغییر تبیین ‏‏شده‏ است. از آنجا که مطالعۀ این قصه‌‏ها ما را با بستر اسطوره‏‌ای آن‌ها آشنا می‌‏سازد، لذا تلاش بر آن است تا با شناخت ساختار قصه‌‏ها وجه مشترک این بن‏مایه را با اساطیر سایر ملل مقایسه کنیم. نتایج تحقیق نشان می‏‌دهد که انعکاس باورهای اسطوره‌‏ای با گذر از تاریخ و رسیدن به عصر حاضر در قصه‌‏ها و افسانه‌‏های کُردی گویای نامیرایی و پویایی این باورهاست که با رمزگشایی و واکاوی می‌‏توان ریشۀ‏ مشترک این دیدگاه اساطیری را کشف و تفسیر کرد.
 

دوره ۱۱، شماره ۵۰ - ( ۳-۱۴۰۲ )
چکیده

پیکرگردانی یکی از مضامین پرکاربرد قصه‏‌های عامه است که به تغییر شکل ظاهری، اساس هستی و هویت قانونمند شخص یا چیزی با استفاده از نیرویی ماوراءالطبیعی دلالت دارد. اشکال گوناگون پیکرگردانی و دلالت‏‌های معنایی آن، در تفکر اسطوره‏ای بشر ریشه دارد. از این روی، در مقالۀ حاضر، برمبنای روش توصیفی ـ تحلیلی و منابع اسطوره‌‏شناسی ابتدا پیکرگردانی‏‌های چهار جلد از مجموعه ده جلدی افسانه‌‏های خراسان استخراج و دسته‏‌بندی شده ‏است. سپس ارتباط هر نوع از پیکرگردانی‌‏ها با بن‏مایه‌‏های اسطوره‏‌ای مورد واکاوی قرار گرفته ‏است. نتیجۀ این بررسی نشان می‏‌دهد که در ۷۹ قصۀ بررسی‌شده، ۱۶۵ مورد پیکرگردانی وجود داشت که کارکرد‏های اسطوره‏‌ای حیواناتی چون مار، شیر، کبوتر، خروس، آهو و غیره به شکلی نمادین در پیکرگردانی حیوانات سخنگو تجلی یافته ‏است. همچنین، دگردیسی اشیا به انسان در قصه‏‌های عامۀ خراسان می‏‌تواند بازتابی از تفکر اسطوره‏‌ای جاندارپنداری یا آنیمیسم باشد. بن‏مایۀ اسطوره‌‏ای جاودانگی و گیاه‏‌تباری انسان در دگریسی انسان به گیاهانی چون هندوانه و نی، انار، نارنج و غیره انعکاس یافته ‏است. دگردیسی دیو و پری به صورت انسان و موجودات دیگر حاکی از نفوذ باورهای اساطیری ایرانیان درمورد اهریمنی بودن آن‌هاست.   

صفحه ۱ از ۱