---

در این مقاله، به کمک نظریات نقد زیست‌محیطی (بوم‌گرا/ بوم‌نقد)، داستان‌ کوتاه «درخت گلابی» نوشته گلی ترقی و فیلم «درخت گلابی» (۱۳۷۶) ساخته داریوش مهرجویی که نسخه‌ای اقتباسی از داستان ترقی است، مطالعه و بررسی شده است. نقد زیست‌محیطی تلاش می‌کند تا روابط و وابستگی‌های فرهنگ و طبیعت را در متون ادبی تحلیل کند. این رویکرد ادبی به مطالعه آثار ادبی و هنری می‌پردازد و قصد دارد تا جایگاه زیست‌بوم را در آن‌ها برجسته کند. به عبارت دیگر، بررسی چگونگی دلالتمندی «مکان» در اثر موضوع توجه این نقد است. در فیلم «درخت گلابی»، شخصیت‌های فیلم در موقعیت‌هایی خاص، ارتباطی تنگاتنگ با طبیعت و فضاهای شهری دارند؛ اما در داستان‌ کوتاه ترقی شخصیت اصلی بیشتر غرق در خاطره‌های خود است. طی این خوانش و براساس استراتژی‌های نقد زیست‌محیطی، رابطه بین شخصیت‌ها و مکان (فضاهای طبیعی و شهری)، تضاد بنیادین بین زمان حال و گذشته، هویت جنسی زمان و مکان، و کارکرد خاطره مطالعه و بررسی شده تا شبکه معنایی که در تاروپود این دو اثر نهفته است، در ارتباط با یکدیگر آشکار شود. فیلم «درخت گلابی»، چونان که داستان کوتاه گلی ترقی، به‌واسطه تقابل‌های نام‌برده و همچنین زنانگی (طبیعت) و مردانگی (فرهنگ) و عشق و عقل است که معنادار می‌شود؛ درواقع تقابل طبیعت (باغ دماوند) و فرهنگ (فضاهای شهری) به بررسی تطبیقی داستان‌ کوتاه و فیلم از دیدگاه نقد زیست‌محیطی معنا می‌دهد. در داستان ‌کوتاه و فیلم «درخت گلابی»، هویت‌ها نیز تنها در ارتباط با طبیعت (باغ دماوند و درخت گلابی) و فرهنگ (شهر و فضاهای شهری) قابل تعریف هستند.