---

مقاله حاضر سعی دارد با مقایسه الگوی داستانگویی ادبی و نمایشی روضه المجاهدین (واعظ هروی) و سریال مختارنامه (میرباقری)، مسئله اقتباس مستند از اصل یک واقعه مذهبی در تاریخ اسلام و حدود پردازش زیباشناختی آن را برای رسانههای جمعی مورد سنجش قرار دهد. ادبیات عامیانه در زبان فارسی گاه به توصیف و تشریح روایت های تاریخِ دین پرداخته است که همین موجب شده تا روایتی داستان پردازانه و خیال آمیز از وقایع و شخصیت های تاریخی دین در میان عامه رواج پیدا کند. نکتۀ مهم دربارۀ این گونۀ ادبیات فارسی، درآمیختنِ روایتِ تاریخی با تخیل مولف برای رسیدن به تأثیری خاص بر مخاطب است؛ شیوه ای که امروزه با ظهورِ تلویزیون به نحوی متفاوت از سوی درام نویسان برای نمایشی کردنِ متونِ تاریخی دین اسلام مورد استفاده قرار گرفت. سریالِ مختارنامه یکی از آخرین تلاش ها برای استفاده از تخیل در روایتِ متنِ تاریخی است. تلاشی که نمونۀ مشابهِ آن در دوران صفویه و توسط واعظ هروی منجر به خلقِ روضه المجاهدین شده بود. مقایسۀ تطبیقی میانِ این دو اثر، کارکردهای خیال آمیز بودنِ این دو و تفاوت در نحوۀ به کارگیریِ تخیّل برای پرداختِ روایتِ ادبی و نمایشی از متنِ تاریخی را روشن می کند. نمونۀ معاصرِ مختارنامه با به کارگیری تخیل قصد دارد به یک تحلیلِ سیاسی تاریخی برسد در حالی که روایتِ واعظِ هروی بیشتر به دنبال تجسمی از یک جهان آرمانی است که ریشه در نگاهی متفاوت به هستی دارد.

---

در بیستمین شمارۀ فصلنامۀ نقد ادبی(سال پنجم، زمستان۱۳۹۱صص۱۹۴- ۲۱۸) مقاله‏ای با عنوان« مقایسۀ تطبیقی شیوۀ روایت‌گری ادبی روضه‌المجاهدین و پیرنگِ نمایشی سریال مختارنامه» به چاپ رسیده‏است که نکات قابل تأمل چندی در آن به‏نظر رسید و بهانه‏ ای شد برای نقد این مقاله. برجسته‏ ترین کار مختار انتقام از مسببین حادثۀ کربلا و مهم‌ترین اقدامش مقابلۀ او با سپاه شام و شکست آنها در سال ۶۷ ه. بود. در بارۀ سرگذشت مختار و عقاید او در کتب تاریخی روایات گوناگون و گاه متباین دیده می‏شود و بر اساس همین روایت‏ها کتاب‌هایی در بارۀ سرگذشت او نوشته شده است یکی از آن کتاب‌ها که با رویکردی شیعی نوشته شده، کتاب«روضه المجاهدین» است که در «دوران صفوی» به نگارش درآمده و دیگری هم پیرنگ سریال«مختارنامه» که چندی پیش در قالب سریال از سیما پخش شده است. در مقالۀ مذکور به مقایسۀ تطبیقی دو متن«مختارنامه» و بررسی میزان دقت آنها در تطبیق با متنی تاریخی( تاریخ طبری) پرداخته شده است. به نظر نویسندگان در این دو متن به‏منظور رسیدن به تأثیری خاص بر مخاطب«روایت تاریخی با تخیّل»درآمیخته شده است(چکیدۀ مقاله). مقاله دارای نکات خوبی است اما نکات قابل تأملی نیز در روش و نتایج آن وجود دارد که به ذکر برخی از این نکات پرداخته می‏شود.