جستجو در مقالات منتشر شده


۱۲۴ نتیجه برای زبان فارسی


دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

جایگزینی واجِ زبان وام‌دهنده با واجی از زبان وام گیرنده«جایگزینی واج» نامیده می‌شود. تا به حال جایگزینی واکه ها در وام­واژه­ها بیشتر مورد توجه محققان  بوده است ولی بررسی جایگزینی همخوان کمتر مورد بحث قرار گرفته است بخصوص از دیدگاه نظریه بهینگی (پرینس و اسمولنسکی، ۲۰۰۴ /۱۹۹۳) و یا از دیدگاه آموزش زبان به جایگزینی همخوان­ها پرداخته شده است (رزم دیده و ناصری (۱۳۹۸). ولی در این مقاله جایگزینی همخوان در وام­واژه­ها بررسی شده است چون وام­واژه­ها  بهتر می­توانند رفتار واجی عامه مردم فارسی زبان را نشان دهند. نوع و رتبه­بندی محدودیت­ها نیز گویای این تفاوت­ها است.در این تحقیق تعداد ۲۹۵ واژه انگلیسی از فرهنگ سه جلدی عمید و واژه­یاب گوگل استخراج شد و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که شبیه‌ترین همخوان موجود در زبان وام گیرنده با توجه به بافت آوایی در جایگزینی شرکت می­کند؛ ولی رتبه بندی محدودیتها تغییر نمی کند. از آنجاییکه هیچکدام از همخوان‌های/T/، /w/، /k/ و /g/ در زبان فارسی نقش واجی ندارند، همخوان /T/ در آغازه و پایانه هجا به ترتیب با همخوان‌های[t] و [s] جایگزین می‌شود. همخوان /w/ در ابتدای واژه با همخوان لبی دندانی [v] جایگزین می‌شود. البته از آنجا که این همخوان دولبی نرمکامی فقط به صورت آوای میانجی در زبان فارسی کاربرد دارد، پس از شکسته شدن خوشه آغازین /sw/ در ابتدای واژه،  همچون یک آوای میانجی عمل می‌کند و معمولا جایگزین نمی‌شود. دو همخوان نرمکامی/k/ و  /g/نیز با توجه به نوع بافت یا به همخوان‌های کامی [c] و  [Š]تبدیل می‌شوند یا اصلاً جایگزین نمی‌شوند.

دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

سواد ارزشیابی مطالعات بسیاری را بر خود دیده است، اما ارزشیابی مهارت صحبت کردن کمتر مورد توجه بوده است. این کم‌توجهی در ارزشیابی تکوینی  مهارت صحبت کردن در مطالعات انجام‌شده مرتبط، به مراتب بیشتر مشاهده می‌شود. به همین دلیل، در پژوهش پیش رو مطالعه‌ای به دو صورت کیفی و کمی در ارتباط با سواد و اجرای ارزشیابی تکوینی مهارت صحبت کردن مدرسان دو سطح مقدماتی و پیشرفته ارائه شد. بدین منظور، ۲۶ نفر مدرس آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان که عمدتا خانم بودند، در این پژوهش مشارکت کردند و به سه سؤال مصاحبه پاسخ دادند. طراحی سؤالات مصاحبه مبتنی بر چارچوب خو  و براون  (۲۰۱۶) در ارتباط با سواد ارزشیابی مدرس است. به این ترتیب، سواد مدرسان بر اساس سه مقوله اهداف، محتوا و روش‎‌ها بررسی شد. نتایج حاصل از تحلیل کیفی داده‌ها در ارتباط با اهداف ارزشیابی شش مورد درک، یادگیری و پیشرفت، کارآمدی روش تدریس و برنامه آموزشی، نقطه ضعف و قوت، توانش کاربردی و ارتباطی، اعتماد به نفس، و بازخورد را نشان داد. در ارتباط با محتوا صحت دستوری، واژه، تلفظ، روانی بیان، تعامل و ارتباط، کاربردشناسی، محتوا، نوبت‌گیری و مشارکت، و تفاوت گفتار و نوشتار به دست آمد. هم‌چنین، در بخش روش‌ها، گفتگو و مکالمه کلاسی، فایل صوتی و تصویری، الگوبرداری و حفظ کردن، بازی و مسابقه، خلاصه‌گویی، پرسش و پاسخ، ایفای نقش، ارائه و سخنرانی تک‌نفره، حل مسئله و فعالیت‌های اصیل مورد اشاره مدرسان دو سطح بود. تحلیل کمی داده‌ها نیز تفاوت آماری معناداری را بین دو گروه مدرسان نشان داد.

دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

ترجمه یکی از راه‌هایی است که دادوستد میان دو زبان را فراهم می‌سازد و به‌ویژه، اگر آثار انتخاب شده از جانب مترجم جزء آثار فاخر و گرانسنگ آن زبان باشد. مرزبان‌نامه سعدالدین وراوینی از جمله همین آثار ارزشمند است که در زبان فارسی از جایگاه ادبی والایی برخوردار است و توسط کاتب ایرانی‌تبار، شهاب‌الدین احمد بن ابومحمد معروف به ابن ‌عربشاه در سده نهم به زبان عربی ترجمه شده است. هر دو کتاب در قالب زبانی خود تاثیراتی از زبان مقابل گرفته که حاکی از پیوند عمیق میان دو زبان فارسی و عربی است. پژوهش پیش‌رو به روش توصیفی- تحلیلی و با هدف ارزیابی و تبیین میزان اثرپذیری و بهره‌گیری متقابل وراوینی و ابن عربشاه از زبان عربی و فارسی سامان یافته است. برآیند پژوهش نشان داد وراوینی مرزبان‌نامه را به عنوان یک اثر فنی که دارای زبان فاخر ادبی است، مزین به شواهد عربی در محورهای واژگان و ترکیب‌ها، اشعار، آیات و احادیث نموده است و در مقابل، ابن‌عربشاه نیز در فرآیند ترجمه از شواهد زبان فارسی همچون وام‌گیری واژگان فارسی، ترکیب‌ها و ترجمه تحت‌اللفظی امثال بهره برده است. عنصر فرهنگ نیز به عنوان رکن جداناپذیر یک زبان در تقابل با هم در دو زبان فارسی و عربی رسوخ یافته و جزئی از آن زبان شده است که تمام این عناصر نشان از پیوند عمیق و ناگسستنی زبان فارسی و عربی دارد.

دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

در معنی‌شناسی شناختی، یک واژۀ چندمعنا یک مقولۀ معنایی را تشکیل می‌دهد و معانی مختلف آن واژه در یک شبکۀ شعاعی عضوهایی از آن مقوله را به خود اختصاص می‌دهند. بر این اساس، در جُستار حاضر چندمعنایی پیشوند /پس-/ با تکیه بر رویکرد معنی‌شناسی شناختی مورد بررسی قرار گرفته است. ماهیت روش­شناختی این پژوهشِ کیفی، توصیفی-تحلیلی بوده و داده‌­ها به روش کتابخانه­‌ای از منابع فارسی­‌زبان لغت­نامۀ دهخدا (۱۳۷۳)، فرهنگ معین (۱۳۸۱) و فرهنگ عمید (۱۳۸۹) استخراج شده‌­اند. در این پژوهش از دو معیار تایلر و ایوانز (Tylor & Evans, ۲۰۰۳) یعنی نخستین معنای تثبیت­‌شده یا شواهد تاریخی و برجستگی و شاخصیت در شبکۀ معنایی، برای تعیین معنای اصلی یا سرنمون پیشوندهای زبان فارسی استفاده شد. این پیشوند بنابر کاربرد خود در زبان فارسی دارای خوشه­های معنایی متفاوتی همچون «بعد، قبل، جلو، عقب و پشت» است که از یک معنای سرنمون یا اصلی بسط یافته­اند. یافته­ها نشان داد که پیشوند فعلی /پس-/ به پایه­‌های متنوع متصل می­‌شود و واژه­‌های مشتق جدیدی همچون «پس‌­فردا، پس پریروز، پس‌­انداز، پس‌­لرزه» و امثال آن‌­ها را می­سازد، و این که پیشوند /پس-/ از شبکۀ شعاعی گسترده­‌ای برخوردار است که دلیل آن، ترکیب پیشوندهای فعلی به افعال گوناگون است. همچنین، نتایج نشان داد که معیارهای تایلر و ایوانز (Tylor & Evans, ۲۰۰۳) برای تعیین معنای سرنمون پیشوندهای زبان فارسی راه­گشا بوده و رویکرد معنی­شناسی شناختی، علاوه، ­بر مشخص‌نمودن معانی گوناگون یک پیشوند و کاربردهای آن در بافت­‌های مختلف، ارتباط بین این معانی را در شبکۀ شعاعی به‌­وضوح نشان می­‌دهد.
 

دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی پیچیدگی نحوی متون کتاب‌های درسی تالیف شده برای دانش‌آموزان ایرانی به زبان فارسی انجام شده است. اصول نظری پژوهش بر دستور وابستگی تنی‌یر (۱۹۵۹)  استوار است که از طریق بررسی روابط وابستگی بین عناصر هسته و وابسته در گروه­های نحوی، به توصیف ساخت­های نحوی در زبانهای گوناگون می­پردازد. در این پژوهش بطور ویژه، ساخت‌های بنیادین ارائه شده توسط طبیب‌زاده (۱۳۸۰، ۱۳۸۵، ۱۳۹۱) برای مقایسه به کار گرفته شده است. داده‌ها از بررسی ۲۱۱ متن متعلق به کتاب‌های درسی استخراج شده است. برای گردآوری داده‌ها با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند، ۶۳۳ جمله از کل متون درسی انتخاب و ساخت بنیادین آن‌ها استخراج گردیده است. جمله‌های استخراج شده، با نرم‌افزار اکسل یکپارچه و در محیط  SPSS تحلیل شده است. نتایج نشان داد علاوه بر ساخت­های بیست و چهارگانه ارائه شده برای زبان فارسی، ساخت‌های بنیادین ||فا، متح، مس||، ||فا، متح، متح، مس|| هم در متون کتاب‌های درسی کاربرد داشته است و پرکاربردترین ساخت­های بنیادین در جملات متون کتاب‌های درسی تمامی پایه­ها ساخت‌های دوظرفیتی بودند. بررسی متمم‌ها نشان داد که در جملات کتاب‌های سه پایه به ترتیب، فاعل اسمی ۹۶,۴%، متمم حرف ‌اضافه‌‌ای ۴۱,۹% ، متمم مستقیم ۳۱,۴%، ، مسند ۱۷.۲% و متمم بندی ۱۵.۳% بیشترین کار­برد را داشته‌اند. یافته‌های پژوهش حاضر با شناسایی میزان پیچیدگی نحوی جملات متون کتاب‌های درسی کودکان ۱۰ تا ۱۲ ساله، نیمرخ رشد زبانی آنها را نشان می‌دهد. نتایج این تحقیق میزان خوانش‌پذیری متون آموزشی تالیف شده برای دانش‌آموزان ایرانی را نشان می‌دهد و می‌تواند برای مولفین کتاب‌های آموزشی کاربرد داشته باشد. 


دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

بررسی مفهوم­سازی­های استعاری و دستیابی به شناخت فرهنگی سخن­گویان یک جامعه زبانی، باعث درک عمیق فرهنگ حاکم بر جامعه می­گردد و این مهم، نقش بسزایی در تفسیر و تعبیر درست گفتمان­ها و بهبود روابط بینافرهنگی دارد. این مقاله، برپایه زبان­شناسی فرهنگی شریفیان (۲۰۱۷) و با روش توصیفی-تحلیلی و پیکره­مدار، به بررسی مفهوم­سازی­های استعاری “ازدواج” در زبان فارسی پرداخته است. مدت زمان ۹۸ ساعت برنامه­های ترکیبی چالشی تلویزیونی که با موضوع ازدواج و با حضور جوانان تهیه شده بودند، به‌عنوان پیکره­ پژوهش انتخاب گردید. به منظور محدودکردن دامنه پژوهش، سه مقوله «خواستگاری»، «نامزدی» و «ازدواج» از پیکره انتخاب و سپس طرح­واره­ها و استعاره­های فرهنگی مربوط به هر مقوله بررسی شده است. طبق یافته­ها، «ازدواج مبارزه است»، «ازدواج شراکت است»، «ازدواج مسیر است»، «ازدواج ساختمان است»، «ازدواج قمار است»، «ازدواج قرارداد است»، «ازدواج نیرو است» و «ازدواج معامله است» به­ترتیب پرکاربردترین مفهوم­سازی­های استعاری ازدواج در زبان فارسی هستند. اگرچه برخی از این استعاره­ها در پژوهش­های مشابه در زبان­های دیگر مانند انگلیسی و چینی نیز عنوان شده است، اما بررسی داده­ها نشان می­دهد که رد پای فرهنگ در عبارت­های زبانی دربرگیرنده این استعاره­ها در زبان فارسی کاملاً مشهود است. به عبارت دیگر مفهوم­سازی­های استعاری ازدواج در زبان فارسی به روشنی بازتاب­دهنده انگاره فرهنگی ازدواج در جامعه فارسی­زبان هستند. نتایج این پژوهش می­تواند در پژوهش­های علوم اجتماعی، تهیه و تدوین متون آموزش زبان فارسی به غیرفارسی­زبانان و تعیین خط­مشی­ها و اولویت­های تولیدات رسانه­ای سودمند باشد.


دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

در پژوهش حاضر بر مبنای روش توصیفی-تحلیلی به بررسی تغییرات واجی و صرفی وام‌واژه‌های فارسی در فرآیند بومی‌سازی و نیز دامنه نفوذ و تاثیر زبان فارسی در زبان ترکی عثمانی پرداخته شده است. بدین منظور، با مراجعه به تمام فرهنگها و لغتنامه‌ها، فرهنگ تعابیر و کنایات، فرهنگهای موضوعی و دایره‌المعارفهایی که در طول دوره امپراطوری عثمانی در آناتولی نوشته شده‌اند، داده­های مورد نیاز برای این پژوهش ، که در حدود ۶۰۰۰ وام‌واژه فارسی بوده‌اند ، جمع­آوری و بررسی شدند. در این پژوهش با استفاده از نرم­افزار excel در رایانه، درصد و بسامد وقوع فرآیندهای رایج در حوزه واجی و صرفی، مشخص شده‌اند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که از میان فرآیندهای آوایی و واجی شامل هماهنگی واکه‌ای، فراتمایز آوایی، همگونی، قلب، درج، حذف، ابدال و تضعیف‌شدگی؛ هماهنگی واکه‌ای که از ویژگیهای بارز زبان ترکی به عنوان یک زبان پیوندی است، دارای بیشترین فراوانی است. در حوزه صرفی که فرآیندهای ترکیب و اشتقاق مورد بررسی قرار گرفتند، اشتقاق دارای بیشترین فراوانی بوده‌ است. با وجود خصوصیات رده‌شناختی متفاوت دو زبان فارسی و ترکی، ارتباط این دو زبان گسترده و پیامدهای آن بطور چشمگیری یک طرفه بوده است که پیامد آن، وجود بسیاری از واژه‌های فارسی در زبان ترکی عثمانی است.

دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

این مقاله به مطالعه چندمعنایی واژه "شیرین" در زبان فارسی با رویکرد زبان­شناسی اجتماعی شناختی می­پردازد.  مقاله در چارچوب مدل رابینسون(۲۰۱۰، ۲۰۱۲الف ، ۲۰۱۲ ب، و  ۲۰۱۴) نشان می­دهد که چندمعنایی واژگانی را نباید به مفهومی ایستا که در میان همه گویشوران زبان ثابت است تقلیل دهیم و اینکه متغیرهای اجتماعی مانند سن و جنسیت در آن تاثیرگذارند. این مقاله به مطالعه تأثیر دو متغیر سن و جنسیت بر تعداد و برجستگی هریک از معانی واژه چندمعنای "شیرین" می­ پردازد. روش پژوهش، ترکیبی(کمی و کیفی) و روش گردآوری داده ها، اسنادی و میدانی( پرسشنامه ای و مصاحبه) است. جامعه آماری پژوهش، کلیه افراد یک زبانه فارسی زبان تهرانی و نمونه آماری شامل ۲۰۰ آزمودنی، ۱۰۰ مرد و ۱۰۰ زن در ۴ طبقه سنی زیر ۱۸ ، بین ۱۸ تا ۳۰ ، بین ۳۰ تا ۶۰ ، و بالای ۶۰ سال است. نتایج نشان داد که توزیع معانی مختلف واژه چندمعنای مذکور نزد گویشوران زن و مرد متعلق به گروه­های سنی متفاوت یکسان نبوده و تصادفی نیست و به میزان زیادی تحت تأثیر سن و جنسیت می­باشد. نتایج پژوهش همچنین نشان داد که زبان­شناسی اجتماعی شناختی تبیین­های جامع­تری در مورد تنوع معنایی واژه­های چندمعنا و تأثیر  متغیرهای جنسیت و سن بر تعداد و برجستگی هریک از معانی به دست می دهد.

دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

امروزه، افراد و شرکت‌های زیادی وارد دنیای تجارت میشوند. با توجه به نقش مهم و برجسته اینترنت و تبلیغات تجاری در زندگی روزمره، نباید ارتباط دنیای تجارت و مردم را نادیده گرفت. هدف این پژوهش بررسی زبان اقناعی براساس نوع و تعداد گام‌های اقناعی در تعدادی از تبلیغات متنی اینترنتی تجاری فارسی براساس مدل حرکت اقناعی چانگ (۲۰۱۰، ۲۰۰۸) است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است. در این راستا، تعداد ۱۲۰ تبلیغ متنی اینترنتی تجاری فارسی از طریق بارگیری از وب‌سایت‌های رسمی مجله‌های فارسی به عنوان داده‌های پژوهش براساس نوع و تعداد گام‌های اقناعی تحلیل شدند. در بررسی نوع گام‌های اقناعی، نتایج نشان داد بیشترین نوع گام‌ اقناعی بکار برده شده مربوط به گام‌های حرکت اقناعی «ارائه‌ی پیشنهادها» است که با فراوانی ۷/۶۳ درصد بکار رفته­است. از سوی دیگر، گام‌های حرکت اقناعی «اقدامات محرک صریح» کمترین فراوانی در میان داده‌های پژوهش با بسامد ۰/۱ درصد را شامل می‌شود. همچنین، نشان داده شد که از این میان، گام اقناعی جدید «شعار» با فراوانی ۱۷ درصد بکار رفته­است. به­علاوه، بررسی تعداد گام‌های اقناعی داده‌های پژوهش نشان داد بیشترین تبلیغ در میان داده‌های فارسی، تبلیغ «چهار-گامی» با فراوانی ۷/۲۶ درصد است. تبلیغ «ده-گامی» در میان داده‌های فارسی با فراوانی ۹/۰ را شامل می‌شود. در نهایت، با توجه به نتایج پژوهش حاضر در تحلیل نوع و تعداد گام‌های اقناعی، تفاوت معناداری نه تنها بین انواع گام‌های مورد بررسی بلکه بین تعداد این گام‌ها در تبلیغات متنی اینترنتی تجاری زبان فارسی نیز وجود دارد.
 

دوره ۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده

     پژوهش حاضر، با به­کارگیری نظریه­ی گراف به تحلیل شبکه­ی معنایی افعال زبان فارسی در میان گویشوران دوزبانه می­پردازد. در این پژوهش که در چارچوب زبان‏شناسی شناختی، معناشناسی واژگانی (شناختی) و زبان­شناسی رایانشی انجام پذیرفته است، پرسش‌نامه­ای مشتمل بر ۵۰ فعل پایه­ی زبان فارسی به آزمون­شوندگان ارائه و از آن­ها خواسته شده است روابط مفهومی و درون­زبانی این افعال را ترسیم کنند. هدف پژوهش، شناسایی قوی­ترین و پربسامدترین پیوندهای مفهومی و درون­زبانی میان این افعال و ارائه­ی مشخصات گراف ترسیم­شده توسط گویشوران دوزبانه است. این پژوهش قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که روابط مفهومی و درون زبانی الگوی گراف ایرانیان غیرفارسی زبان از چه نوع است؟ فرضیه محتمل این است که روابط مفهومی ترادف، تضاد، شمول معنایی و باهم آیی در این الگو دیده شوند. روش پژوهش میدانی و ابزار آن پرسش‌نامه‏ای بومی­سازی ­شده است که به آزمون­شوندگان داده شد و از آن­ها خواسته شد هرگونه ارتباط معنایی میان این افعال را ترسیم نمایند.

دوره ۱، شماره ۱ - ( ۶-۱۳۸۲ )
چکیده

پیشینه انشانویسی در ایران به دوره ساسانی می‌رسد که شامل اسناد رسمی و نیز نامه‌های خصوصی و بعضاً بیان سخنان بزرگان و نصایح اخلاقی و بندهای دینی بوده است.
پس از اسلام، انشانویسی از زمان تکوین زبان فارسی دری در دوره یعقوب لیث صفّاری آغاز می‌شود و افرادی مثل محمّد بن وصیف سگزی دبیر رسائل یعقوب و سپس ابوالفضل بیهقی و منشیان دیگر آن را پی می‌گیرند.
با نفوذ زبان و ادبیات فارسی در شبه قارّه، انشانویسی در کنار فرهنگ و دستورنویسی به گونه‌ای چشمگیر مورد توجه ادیبان و منشیان قرار گرفته است و آثار فراوانی در زمینه‌های گوناگون این فنّ چون منشآت، رقعات، مراسلات و مکتوبات پدید می‌‌آید که به مراتب حجم این آثار در شبه قارّه خیلی بیش از ایران است. سبک این آثار بیشتر مصنوع، همراه با سجع و قرینه و آراسته به صنایع لفظی و معنوی و گاه آوردن شعر در ضمن نثر است و تقریباً تمام ویژگیهای سبک نثر مصنوع در منشآت دوره تیموری دیده می‌شود. البته منشآتی به زبان ساده هم در بین این آثار وجود دارد.
 


دوره ۱، شماره ۲ - ( ۷-۱۳۹۳ )
چکیده

اگر چه بیشتر ترجمه‌های تحت اللفظی قرآن کریم، در نگاه اول نارسا و نامفهوم به نظر می‌رسد و  از سازگاری و مطابقت لازم با ساختارهای زبان فارسی برخوردار نیستند، اما در بسیاری از موارد از نقاط قوتی نیز برخوردارند که بسیاری از ترجمه‌های امروزی قرآن کریم، فاقد آن است. دقت در برابر گزینی، مطابقت با نصّ قرآن، توجه به ساختارهای صرفی و نحوی زبان مبدأ و... از جمله مواردی هستند که ترجمه‌های تحت اللفظی توجه شایانی به آن داشته‌اند. از سوی دیگر، نارسایی و روان نبودن ترجمه، عدم توجه به محذوفات قرآنی، ترجمه تحت اللفظی کنایه‌ها و استعاره‌ها و ... از جمله کاستی‌های ترجمه های تحت اللفظی محسوب می‌شود. در همین راستا پژوهش حاضر به روش کتابخانه‌ای و شیوه‌ی تحلیل داده، به بررسی ترجمه‌های تحت اللفظی: دهلوی، شعرانی، مصباح‌زاده و معزی‌ پرداخته و به این نتیجه رسیده است که ترجمه‌های تحت اللفظی قرآنی کریم در مقایسه با ترجمه‌های محتوایی، باوجود کاستی‌های خود، از برتری‌های نسبی نیز برخودارند.

دوره ۱، شماره ۲ - ( ۱۲-۱۳۹۵ )
چکیده

در این مقاله به بررسی تغییر و تحولاتی پرداخته می‌شود که در وامواژه‌های عربی پس از ورود به زبان فارسی روی داده است و این تغییرات در سطوح آوایی و معنایی توصیف و طبقه‌بندی می‌شود. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در سطح آوایی برخی واجهای عربی به ‌دلیل نبود در فارسی و برخی به‌ دلیل تولید دوگانه‌ای که در عربی دارد به نزدیکترین واج نظیر خود از نظر مکان تولید (بدون تولید دومین۲) در نظام واجی زبان فارسی تبدیل شده‌ است. در سطح معنی با اینکه وامواژه عینا وارد زبان فارسی شده معنایی غیر از آنچه در زبان عربی داشته به خود گرفته است و بر مفهوم دیگری دلالت دارد. از سویی بسیاری از این وامواژه‌ها در دوره پس از صفویه در بافتهای جدید و متناسب با فرهنگ ایرانی و شیعی معنای نوینی به خود گرفته که در عربی به آن معنا به کار نرفته است تا جایی که هنگام ترجمه از فارسی به عربی این کلمات را باید به کلمات عربی دیگری ترجمه کرد. این تحولات معنایی را می‌توان تحت چند گروه اختلاف معنایی۳، تخصیص معنایی۴، توسعه معنایی۵، ارتقای معنایی۶ و تنزل معنایی۷ دسته‌بندی کرد.

دوره ۱، شماره ۳ - ( ۷-۱۳۸۹ )
چکیده

تکیه از جمله ویژگی‌های دستوری زبان می‌باشد که در هر دو زبان روسی و فارسی در سطح واژه مطرح می‌شود. از آنجا که رعایت تکیه در زبان روسی برای زبان‌آموزان فارسی‌زبان در هنگام ادای واژگان گاه با مشکلاتی همراه می‌باشد، در این تحقیق سعی‌شده تا ضمن بررسی این موضوع در دو زبان، به پژوهشی در مسائل مهم آن از جمله بررسی علل تداخل تلفظ واژه‌های روسی در بین فارسی‌زبانان پرداخته شود. افرادی که در‌حال فراگیری زبان خارجی میباشند، ناخودآگاه سعی در تعمیم ساختارهای زبان مادری خود که تسلط نسبی بدان دارند به درون ساختارهای زبان خارجی دارند، که باعث تداخل‌ها و خطاهایی در آموزش میگردد. به‌دلیل گستردگی موضوع از جنبه‌های مختلف نظری در بین زبان‌شناسان ایرانی و روسی، بر اساس محوریت تداخل تکیه برای فارسی‌زبانان، ابتدا مباحث نظری مطرح شده و سپس به بررسی کاربردی و تداخل‌های احتمالی، از جمله واژه‌های مشترک بین دو زبان روسی و فارسی و تداخل آن‌ها با یکدیگر، واژه‌های به ظاهر یکسان در ساختارهای مفرد و جمع زبان روسی، واژه‌های دو‌واریانتی زبان روسی، متحرک‌بودن تکیه در زبان روسی، تکیه اسامی روسی در حالات مختلف مفرد و جمع و تکیه در واژه‌های به ظاهر یکسان اجزای مختلف کلام روسی پرداخته شده است.

دوره ۲، شماره ۱ - ( ۱-۱۳۹۰ )
چکیده

زبان شناسی شناختی رویکردی است که به زبان به عنوان وسیله ای برای کشف ساختار نظام شناختی انسان می نگرد. زبان شناسان شناختی معتقدند که استعاره پدیده ای است شناختی و آنچه در زبان ظاهر می شود، تنها نمود این پدیده شناختی است. هدف اصلی این پژوهش، نشان دادن نقش انسان شناختی و روان شناختی «استعاره های مفهومی» مربوط به خودرو، کامپیوتر، تلفن و موبایل در زبان محاوره فارسی است؛ بدین منظور با در کنار هم قراردادن این استعاره های مفهومی در گفتمان عمومی، به شکل تراکمی یک مدل شناختی آرمانی از انسان و ماشین ارائه کردیم و از ساختار مفهومی مرتبط آن ها به این نتایج رسیدیم که در این استعاره ها برخلاف آرایه تشخیص و جاندارانگاری، اشیاء بی جانی چون ماشین برجسته ترند و صفات خود را به انسان انتقال می دهند. در بیشتر این استعاره ها، صفاتی از ماشین به انسان انتقال می یابد که به نوعی ضعف و ناتوانی و منفعل بودن انسان را تداعی می کند و نشانگر استیلای این مخلوق قدرتمند بر زندگی حال و آینده خالق خویش است.

دوره ۲، شماره ۱ - ( ۱-۱۳۹۰ )
چکیده

ضمایر پوچواژهای ضمایری هستند که به هیچ چیز در جهان خارج ارجاع داده نمیشوند و حضورشان در جمله تنها برای اغنای ویژگیهای نحوی است، به همین دلیل به آنها جاپرکن نیز اطلاق میشود. این ضمایر برخلاف اکثر واحدهای واژگانی که سه ویژگی نحوی، واجی و معنایی دارند، ازنظر معنایی تهی قلمداد میشوند. لذا کاربردشان در جمله بیشتر به دلایل نحوی صورت میگیرد و بیش از همه با اصل فرافکن بیشینه ارتباط پیدا میکنند. این ضمایر در زبان های هند و اروپایی از تنوع چشمگیری برخوردارند و معمولاً در سه ساخت آب و هوایی، ارتقایی و غیرشخصی مورد استفاده قرار میگیرند. در این مقاله به این پرسش اساسی پرداخته شده است که چنین ضمایری در زبان فارسی نیز وجود دارند یا خیر و در صورت وجود، کاربرد آنها در چه ساختهایی صورت میگیرد؟ با در نظر گرفتن این فرض که زبان فارسی نیز دارای ضمیر پوچواژهای است، به بررسی ساختهای مختلف این زبان پرداخته شد و مشخص شد که ضمیر پوچواژهای در بعضی از ساختهای این زبان وجود دارد. اگر چه از آنجاکه زبان فارسی یک زبان ضمیرانداز است، این ضمیر میتواند به صورت پنهان و بدون تظاهر آوایی به کار برده شود. هدف از این مقاله ، بررسی وجود و یا عدم وجود ضمیر پوچواژه ای در زبان فارسی است که در طول مقاله به آن پرداخته شده است.

دوره ۲، شماره ۵ - ( ۶-۱۳۸۳ )
چکیده

با وجود گذشت بیش از هزار سال از عمر ادبیات مکتوب زبان فارسی، توجه به وحدت
رسم الخط و یکدستی کاربرد قواعد ویرایشی و نگارشی ، جدید است . این رویکرد نو ناشی از
گسترش آموزش همگانی و افزایش شمار کتابهای چاپی است . یکدست نبودن رسم الخط حاکی
از کم توجهی به وضع قواعد دستور زبان فارسی است . از علتهای مهم این کم توجهی این است
که اهل هر زبان از هنگام فراگیری زبان مادری، قواعد و ضوابط زبان را به صورت طبیعی
می آموز ند. از این رو همان گونه که قوانین و مقررات اجتماعی، ناظر بر تحولات و تنظیم و
هماهنگی امور و جلوگیری از ناهنجاریهای اجتماعی است، دستور زبان نیز با عنایت به سیر
تحولات و توسعه متناسب آن با نیازهای جدید در قالب قواعد و قراردادهای وضع شده به تنظیم
روابط زبانی و رعایت هنجارها پرداخته از بروز آشفتگی در زبان جلوگیری می کند.
شناسه یا ضمایر متصل فاعلی از مباحث قابل توجه دستور زبان فارسی است که از نظر
دستوری و بویژه مباحث مربوط به آیین نگارش کمتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است . از
این رو در این مجال کوتاه با هدف کوشش در راه رسیدن به روشی واحد به بررسی مختصر
تاریخ دستور زبان و سیر نگارش خط فارسی به جایگاه دستوری و نگارشی آن در زبان فارسی پرداخته شد و با بررسی پیشینه اجمالی موضوع، دیدگاه های گوناگون در این باره، مقایسه و
تحلیل شد.

دوره ۲، شماره ۶ - ( ۹-۱۳۸۳ )
چکیده

این نوشته که با طرح پرسشی بنیادین درباره امکان سنجش درجه سختگی و معیاری زبان و نیز مقایسه زبانها از حیث درجه معیاری آغاز می شود،در پی روشن ساختن مفهوم درجه معیاری و نیز به دست آوردن ملاکها و ضوابطی معتبر و عینی برای این امر است. این ملاکها با در نظر داشتن چارچوب نظری پیشنهادی فرگوسن و نیز ویژگیهای آرمانی زبان معیار تعیین شده، و با توجه  به آن ، چارچوبی نظری به دست داده شده و گونه معیار فارسی در این چارچوب از دید کلان بررسی گردیده است. ملاکهای پیشنهادی در این چارچوب نظری چهار دسته است: الف) ملاکهای مربوط به نحوه کاربرد زبان و گستره آن ب) ملاکهای مربوط به میزان انعطاف و سختگیری در تدوین و تثبیت زبان ج) ملاکهای مربوط به موقعیت زبان معیار در جامعه زبانی د) ملاکهای مرتبط با پذیرش زبان معیار از سوی مردم. نتیجه پژوهش این است که زبان فارسی از حیث درجه معیاری با توجه به دسته الف و ب وضعیتی نه چندان مطلوب اما رو به رشد و با توجه به دسته ج و د وضعیتی مطلوب دارد.
 
 
 

دوره ۳، شماره ۱ - ( ۱-۱۳۹۱ )
چکیده

در این پژوهش ویژگی‌های معنایی دوگان‌ساخت‌های فارسی در چارچوب نظریه تصویرگونگی به‌طور عام و اصل تصویر‌گونگی کمیت به‌طور خاص بررسی شده است. مطالعات انجام‌شده در باب ویژگی‌های معنایی دوگان‌ساخت‌ها در اغلب زبان‌ها، حاکی از ارتباط این نوع ساخت با معانی/ مفاهیمی همچون فزونی، کثرت، شدت، تداوم، تکرار، کمال، تمامیت، توزیع و... است. ازاین‌رو، هدف این پژوهش، نشان دادن ارتباط دوگان‌ساخت‌های فارسی با معانی/ مفاهیم یاد‌شده و تبیین این ارتباط در چارچوب نظریه تصویرگونگی، اصل تصویرگونگی کمیت و مدل تجدیدنظر‌شده «ریگر» است. این مهم پس از پژوهشی گسترده در باب رابطه صورت و معنای دوگان‌ساخت‌های فارسی، در قالب یک طبقه‌بندی معنایی (جدول‌های۲-۶) محقق شده است.

دوره ۳، شماره ۱ - ( ۱-۱۳۹۴ )
چکیده

تحول معنایی یکی از تغییرات زبانی است که در سطح واژه‌ها رخ می‌دهد و منظور از آن، حفظ شکل ظاهری واژه و تغییر معنای نخستین و پذیرش معنایی تازه است. وام‌واژه‌ها یکی از زمینه‌های به وجود آمدن تحول معنایی هستند. در این مقاله، به تحول معنایی برخی از وام‌واژه‌های عربی کتاب کلیله و دمنة فارسی می‌پردازیم. ابتدا عوامل و نحوه تحول معنایی را از نظر زبان‌شناسان مطرح می‌کنیم و سپس وام‌واژه‌های تحول معنایی‌یافته کتاب کلیله و دمنه را براساس این اصول مورد بررسی قرار می‌دهیم. در این بررسی که مطالعه‌ای طولی است، تحول معنایی وام‌واژه‌های عربی را در زبان فارسی قرن ششم هجری نسبت به قرون پیشین مقایسه کردیم. برای این کار، چهار لغت‌نامه عربی در قرن‌های دوم، سوم و پنجم را انتخاب و معنی آن‌ها را با لغتنامه دهخدا در زبان فارسی مقایسه کردیم. هدف این پژوهش بررسی جایگاه وام‌واژه‌ها در ادبیات تطبیقی و اهمیت بررسی آن‌ها در متون ادبی فارسی است. پس از بررسی چرایی تحول معنایی وام‌واژه‌ها، چرایی اهمیت آن‌ها در ادبیات تطبیقی را مشخص کردیم.

صفحه ۱ از ۷    
اولین
قبلی
۱