---

تنوع زئوپلانکتون در مصب رودخانه حله واقع در استان بوشهر، خلیج فارس، و ارتباط آن با برخی از خصوصیات کیفی آب با نمونه­برداری در اواسط هر فصل از تابستان ۱۳۹۰ تا بهار ۱۳۹۱ و استفاده از تور پلانکتون چشمه ۱۴۰ میکرون با تورکشی عمودی از ۵ ایستگاه معین بررسی شد. میانگین (± خطای استاندارد) شاخص های سیمپسون، شانون-وینر و مارگالف به­ترتیب ۰/۱۰±۰/۸۴، ۰/۲۰±۳/۰۱ و ۰/۱۰±۱/۹۰ در تابستان، ۰/۰۶±۰/۶۳، ۰/۲۰±۲/۲۰ و ۰/۰۸±۱/۸۷ در پاییز، ۰/۰۴±۰/۷۳، ۰/۱۰±۲/۲۲ و ۰/۱۰±۱/۴۳ در زمستان، ۰/۰۱±۰/۸۷، ۰/۳۰±۳/۴۴ و ۰/۳۰±۲/۳۸ در بهار به­دست آمد. شباهت زئوپلانکتونی فصلی براساس ضرایب جاکارد و سورنسن به ­ترتیب ۰/۶۱ و ۰/۷۶ در  فصول تابستان-پاییز، و ۰/۵۶ و ۰/۷۲ در فصول پاییز- بهار بیشترین میزان بود؛ در حالی­که این مقادیر از شباهت به ­ترتیب در زمستان- پائیز ۰/۲۷ و ۰/۴۳ و در بهار - زمستان ۰/۳۰ و ۰/۴۷ در کمترین میزان بود. علاوه بر این، همبستگی معناداری بین تراکم زئوپلانکتون با شوری، اکسیژن محلول و کلروفیل a مشاهده گردید، در حالی­که تنوع سیمپسون و شانون با دمای آب و تنوع مارگالف با pH همبستگی معناداری نشان داد.

---

ساختار سنی، رشد و ضریب مرگ و میر ماهی خیاطه Alburnoides eichwaldii رودخانه شیرود استان مازندران با صید۶۶۱ نمونه ماهی از فروردین تا اسفند سال ۱۳۹۰ بررسی شد. میانگین طول کل، وزن و سن ماهیان به‌ترتیب ۹۲/۱۶±۳۳/۶۸ میلی­متر،۲/۳±۹/۴ گرم و ۸۶/۰±۳۲/۱ سال بود. ماهیان در دامنه سنی ⁺۰ تا ⁺۳ سال قرار داشتند. ماهیان ⁺۰ ساله با فراوانی ۴۱ درصد گروه سنی غالب در رودخانه بودند. بزرگ‌ترین نمونه مربوط به خیاطه ⁺۳ ساله با طول ۴/۱۱۱ میلی­متر و وزن ۵/۱۵ گرم بود. مقایسه طول کل و وزن ماهیان بیانگر اختلاف معنا‏دار بین طول و وزن در سنین مختلف بود (۰۵/۰>p). میزان فاکتور وضعیت برای این گونه ۱۶/۱ محاسبه شد. بر اساس فرمول پاولی، الگوی رشد در جمعیت مورد مطالعه آلومتریک منفی (۹۴/۲=b) بوده و بر اساس معادله رشد برتالانفی و با استفاده از برنامه FiSAT، L_∞، K و t_۰ به‌ترتیب ۰۸/۱۲، ۵۵/۰ و ۶۵/۰- براورد شد. همچنین شاخص عملکرد رشد معادل ۶۵/۳ محاسبه شد. ضرایب مرگ و میر کل (Z)، طبیعی (M) و صیادی (F) به‌ترتیب ۱۶/۲، ۱۹/۱ و ۹۷/۰ به‌دست آمد. باتوجه به ارزش بوم‌شناختی، زیست‌شناسی و ارزش تزئینی ماهی خیاطه و همچنین عوامل تهدیدکننده جدی و آسیب‌پذیری آن در زیستگاه­های طبیعی و شرایط زیستگاهی حاکم، این‌گونه مطالعات می­تواند در شناسایی وحفاظت آن‌ها کمک مؤثری باشد.

---

کیفیت آب رودخانه تجن در استان مازندران براساس جوامع بی‌مهرگان کف‌زی و شاخص‌های فیزیکی و شیمیایی با نمونه‌برداری ماهانه از ۶ ایستگاه در ۸۰ طول کیلومتر از این رودخانه از از مهر ۱۳۹۰ تا شهریور ۱۳۹۱ (یک سال) بررسی شد. نمونه‌برداری از بی‌مهرگان کف‌زی با دستگاه سوربر با ابعاد ۳۰/۵×۳۰/۵ سانتی‌متر و با چشمه تور ۶۰ میکرون با ۳ تکرار در هر ایستگاه انجام شد. بزرگ بی‌مهرگان کف‌زی شناسایی شده در این مطالعه به ۳۱ خانواده، ۱۲ راسته و ۵ رده تعلق داشتند که کمترین و بیشترین فراوانی در کل ایستگاه‌های مورد مطالعه به‌ترتیب مربوط به خانواده Psychodidae و Chironomidae بود. بر اساس نتایج شاخص زیستی هیلسنهوف (Hilsenhoff Family Biotic Index)، ایستگاه‌های مطالعاتی در ۴ طبقه کیفی عالی، خوب، مناسب و نسبتاً ضعیف قرار گرفتند که به‌ترتیب ایستگاه ۱ و ۵ کمترین و بیشترین مقدار شاخص زیستی هیلسنهوف را نشان دادند. همچنین بیشترین مقدار شاخص تنوع شانن- وینر در ایستگاه ۱ و کمترین مقدار در ایستگاه ۲ مشاهده شد. بررسی شاخصه‌های فیزیکی و شیمیایی بیانگر کاهش اکسیژن محلول در ایستگاه‌های ۲ و ۵ و افزایش TDS در ایستگاه ۲ و نیتریت و آمونیوم در ایستگاه ۳ بود. نتایج همبستگی پیرسون بین شاخص‌های زیستی و متغیرهای فیزیکوشیمیایی ارتباط معناداری را بین DO،TDS ، EC، PO۴ و سرعت جریان با شاخص‌های HBFI و تنوع شانن نشان داد. این تحقیق نشان داد که به‌طور کلی آلودگی‌های وارد شده به ایستگاه‌های ۲ و ۵ کیفیت آب این ایستگاه‌ها در رودخانه تجن را کاهش داده است.

---

داستان گاوخونی از داستان‎هایی است که ساختاری رؤیاگونه دارد. در این مقاله کوشیده ایم در خوانشی روان کاوانه بر اساس نظریه فروید، ساختار رؤیاگونه این داستان و شیوه معنادهی آن را بررسی کنیم. این خوانش دو لایه را دربرمی‎گیرد: ۱. لایه آشکار یا روساخت داستان؛ ۲. لایه پنهان یا زیرساخت داستان. در لایه آشکار نشان داده می‎شود که داستان زمانی ذهنی دارد و رخدادهای آن در پیرنگی نامنسجم که اصل علیت و ترتیب زمانی در آن رعایت نمی شود، روایت می‎شود. در لایه پنهان، دو پیرنگ حذفی و استعاری داستان را از هم تفکیک کرده ایم. در پیرنگ استعاری، متن روایی گاوخونی نمادشناسی شده است و دو نماد رودخانه زاینده‎رود و باتلاق گاوخونی به عنوان دو نماد پرکارکرد که نشان دهنده جنس مادینه و بازگشت درون رحمی هستند، بررسی می شود. بسیاری از شخصیت‎های متن بسته به رابطه‎ای که با این دو نماد دارند، روان کاوی می‎شوند. در پیرنگِ حذفی، رابطه راوی با اصل لذت (غریزه زندگی) و غریزه مرگ بررسی می‎شود تا تعلیقِ بی پایانِ راوی در فرایند جبر، تکرار و حرکت به سوی مرگ تبیین شود.

---

رودخانه زاب کوچک در شمال غرب ایران از ارتفاعات شمال غربی پیرانشهر سرچشمه می‌گیرد، از شمال غرب به‌سوی جنوب‌شرق و سپس به‌سمت غرب جاری می‌شود، در امتداد کوه‌های مرزی ایران– عراق جریان می‌یابد و در نهایت از معبر آلان وارد خاک عراق می‌شود. حوضه این رودخانه دارای محوطه‌های باستانی فراوان است و با توجه به نمونه‏های سفالی موجود می‌توان دریافت که این حوزه از دوره پیش از تاریخ تاکنون یک حوزه استقراری بوده است. در بررسی‌های اخیر چند محوطه با سفال‌های لبه واریخته شناسایی شدند. تا چند سال پیش نهایت گسترش آن در غرب، همدان و کرمانشاه گزارش شده بود. این نخستین بار است که این نوع سفال‌ها در شمال‌غرب ایران دیده می‏شود. موقعیت جغرافیایی محوطه‌های شناسایی شده در حوزه زاب کوچک، مجاورت با کرویدورهای ارتباطی، کنترل و نظارت بر این مسیرها (حاج عمران در شمال حوزه و آلان و ... در شمال) با میان رودان شمالی و ارتباط آن‌ها با محوطه‌های هم‌زمان می‏تواند نشانگر ارتباط فرهنگی و تجاری این مناطق با یکدیگر باشد.
 
واژگان کلیدی: شمال‌غرب ایران، رودخانه زاب کوچک، جوامع مس و سنگی، سفال لبه واریخته.

---

در خلال قرن نوزدهم خوزستان که زمانی ۵۰ میلیون دلار (به قیمت ارز سال ۱۹۶۲) مالیات آن بوده، سرزمین بسیار حاصلخیزی به شمار می‌رفته است. بسیاری از مقامات بریتانیا و هند ـ بریتانیا که در ایران مأموریت داشته‌اند از فراوانی آب و خوزستان که از طریق ۵ رودخانه بزرگ و شبکه‌های گسترده آبیاری تأمین می‌شده سخن گفته و خوزستان را به عنوان سرزمین بسیار حاصلخیز، با قابلیت تولید حجم عظیمی از غلات و محصولات دیگر توصیف کرده‌اند. اما خوزستان، بتدریج به دلیل اعمال سیاستهای بریتانیا و مناقشات قدرت با شرایط تأسف‌باری روبه‌رو شده است. با گشوده‌ شدن رود کارون بر کشتیرانی بریتانیا، نفوذ بریتانیا در خوزستان بحدی می‌رسد که آنها در انتصاب فرمانداران و اعطای وامهای توسعه خوزستان به فرانسویها، هلندیها و آلمانیها مداخله می‌کنند. انگلیسیها به سران ایلات عهده عرب و بختیاری و افراد متنفذی که خود منافعی در خوزستان داشتند نیز کمک می‌کنند تا آنها نیز به بهانه اینکه طرح آبیاری به کاهش جریان آب رودخانه کارون منجر خواهد شد و در نتیجه به منافع عهده تجاری آنها زیان می‌رساند به مخالفت بپردازند. این مقاله افزایش نفوذ بریتانیا در امور سیاسی و اقتصادی ایران و بویژه در امور خوزستان را که «مصر دوّمی» پس از سیستان خوانده شده است مورد بررسی و تحقیق قرار داده است.

---

چکیده:

---

در ایران سالانه میلیون ها قطعه بچه ماهی قزل­آلای رنگین­کمان برای پرورش در مزارع کشور تولید می کنند، با اینحال میلیون ها قطعه تخم چشم زده اصلاح نژاد شده ماهی قزل­آلای رنگین­کمان نیز با هدف پرورش وارد ایران می شود. با اینحال، اطلاعات جامع و مدونی درخصوص برتری رشد و بازماندگی این نژادها نسبت به قزل آلای تکثیر شده در داخل کشور وجود ندارد. بدین منظور، در پژوهش حاضر، شاخص­های رشد ۴۳۲ قطعه از هر نژاد قزل آلای اسپانیایی وارداتی و ایرانی پرورش داده شده در دو منبع آبی چشمه و رودخانه در قالب ۴ تیمار و سه تکرار در ۱۲ قطعه استخر به مدت ۹۰ روز بررسی و مقایسه شد. در پایان دوره پرورش میزان افزایش وزن و طول و نرخ رشد ویژه، در ماهیان قزل آلای اسپانیایی در هر دو منبع آبی (رودخانه و چشمه) از ماهیان قزل آلای ایرانی به طور معنی داری بیشتر بود (۰۵/۰>(P. همچنین میزان ضریب تبدیل غذایی در قزل آلای اسپانیایی پرورش یافته در آب رودخانه و چشمه از ماهیان قزل آلای ایرانی به طور معنی داری کمتر بود (۰۵/۰>(P. این نتایج نشان دهنده آن است که برنامه های اصلاح نژادی به طورمعتی داری می تواند باعث افزایش رشد، تولید و سودآوری بیشتر برای پرورش دهندگان شود.

---

فرسایش سواحل آبراهههای جریان باعث خسارت به اراضی مستعد کشاورزی، تأسیسات کناری و پهن شدن آبراهه ی جریان میشود. فرایند فرسایش تودهای ساحل رودخانه عاملی برای انتقال حجم بزرگ رسوب با پیامدهای رسو بگذاری در پایین دست یک سیستم رودخانه بوده و مسئلهی مهمی در مدیریت رودخانه است. این پژوهش با هدف بررسی فرسایش درونی تحت سه شیب کناره در رودخانهها و دو شیب لایههای آبرفتی انجام شده است. بدین منظور آزمایشهایی روی یک مدل آزمایشگاهی برای اندازه گیری عمق آبشستگی ناشی از فرسایش درونی و اندازه گیری دبی خروجی برای محاسبه عدد رینولدز به عمل آمده است. مدل آزمایشگاهی مورد استفاده دارای طول ۵۰ سانتی متر، عرض ۲۰ سانتی متر و ارتفاع ۵۰ سانتی متر است . مصالح مورد استفاده در ۱ میل یمتر و لایه ی سوم به /۲-۲/ ۰ و ۰ /۸-۱/۲ ،۰/۴-۰/ مخزن شامل رس به عنوان لایه چسبنده، ماسه با سه دانهبندی متفاوت ۸ عنوان سربارمیباشد. این آزمایشها در ارتفاع آبی متفاوت و تحت گرادیانهای هیدرولیکی متفاوت انجام شد. نتایج نشان داد که میزان شیب کناره در عمق آبشستگی و عدد رینولدز مؤثر است. با افزایش شیب کناره میزان عمق آبشستگی و گرادیان هیدرولیکی کاهش پیدا می کند و با کاهش گرادیان، عدد رینولدز کاهش پیدا میکند.

---

چکیده خصوصیات مورفولوژی رودخانه ها به واسطه ویژگی پویای آن، همواره دچار تغییرات هستند و این تغییرات می تواند بر سازه های بناشده در حاشیه رودخانه ها، زمین های کشاورزی و غیره آثار منفی بگذارد. در این پژوهش، مورفولوژی قسمتی از رودخانۀ خرم آباد در استان لرستان از روستای چغاخندق تا روستای غلامان سفلی به طول ۵/۱۹ کیلومتر بررسی شده است. با استفاده از عکس های هوایی سال ۱۳۳۴، تصاویر سنجنده TM ماهواره Land Sat سال ۱۳۷۷ و تصاویر Aster سال ۱۳۸۴ مسیر رودخانه در سه دوره زمانی و در محیط نرم افزار Arc GIS رقومی شده است؛ در مرحله بعد در محیط نرم افزاری Auto Cad پارامترهای هندسی رودخانه مانند طول موج، طول دره، ضریب خمیدگی، زاویه مرکزی و شعاع دایره مماس بر قوس ها، برای بررسی تغییرات با روش برازش دایره های مماس بر قوس رودخانه اندازه گیری شده است. در ادامه با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل های آماری بر روی پارامترهای هندسی صورت گرفته است. نتایج مطالعۀ این پارامترها و مقایسۀ آن ها در سه بازه زمانی مورد بررسی نشان می دهد در این محدوده تعداد ۱۷ مئاندر از سال ۱۳۳۴ تا سال ۱۳۷۷ حذف شده و تعداد مئاندرها از سال ۱۳۷۷ تا سال ۱۳۸۴ از ۵۱ به ۵۳ افزایش یافته است. مقادیر پارامترهای هندسی به دست آمده در سه دوره نیز تغییرات شکل و پلان رودخانه را نشان می دهد. اصلی ترین دلیل این تغییرات، تغییر کاربری اراضی اطراف رودخانه و به طور کلی دخل و تصرف انسان در بستر رودخانه است.

---

از دیدگاه نظریه آشوب، طبیعت پیچیده و رفتار تصادف‌گونه یک سیستم مانند سیستم هیدرولوژیک حاکم بر جریان یک رودخانه می‌تواند از یک تعیّن‌پذیری ساده و پنهان نشأت گرفته باشد. این تعیّن‌پذیری، در صورت وجود، در فضای فاز سیستم قابل‌مشاهده است و بر مبنای همین الگوی شکل گرفته در فضای فاز، می‌توان مدل‌های مختلف را به کار برد و رفتار سیستم را در آینده پیش‌بینی کرد. بر این اساس، ابتدا رفتار آشوبناک در سری زمانی دبی روزانه رودخانه کشکان ارزیابی شده و برای ارزیابی میزان آشوبناکی سیستم، روش‌های نزدیک‌ترین همسایگان کاذب و توان لیاپانوف مورد استفاده قرار گرفته‌اند. برای تعیین زمان تأخیر بهینه جهت بازسازی فضای فاز به روش تأخیرها نیز از روش میانگین اطلاعات متقابل استفاده شده است. در این تحقیق، استفاده از اولین کمینه سراسری تابع اطلاعات متقابل برای انتخاب زمان تأخیر بهینه پیشنهاد شده است. پس از مشاهده نشانه‌های رفتار آشوبناک، مدل‌های مختلف محلی بر اساس الگوی جاذب در فضای فاز اعمال گردید و نتایج آن‌ها با یکدیگر مقایسه شد. روش‌های تقریب محلی شامل روش میانگین و چندجمله‌ای از جمله روش‌هایی بودند که در این تحقیق به‌کار گرفته شدند. همچنین در رویکردی جدید، از شبکه عصبی مصنوعی در یک مدل پیوندی برای مدل‌سازی محلی مبتنی بر فضای فاز استفاده شده است. نتایج این روش‌ها، در مجموع، کیفیت مناسب مدل‌سازی محلی مبتنی بر فضای فاز سیستم آشوبناک حاکم بر جریان رودخانه کشکان را نشان می‌دهد.

---

در این مطالعه، عملکرد مدلهای هیدرولوژیکی توزیعی MIKE SHE و یکپارچه MIKE NAM برای شبیه سازی متوسط روزانه دبی در حوضه آبریز رودخانه قره سو با مساحت حدود ۴۱۰۰ کیلومتر مربع واقع در استان اردبیل ارزیابی شده است. به منظور اطمینان از شبیه سازی صحیح فرآیندهای هیدرولوژیکی توسط هر دو مدل، دبی شبیه سازی شده با دبی مشاهداتی مربوط به ایستگاه هیدرومتری سامیان واقع در خروجی حوضه آبریز برای سال ۲۰۰۳ کالیبره و برای سال ۲۰۰۴ صحت سنجی و با بهره گیری از معیارهای ارزیابی دقت، مقایسه شده اند. برای ارزیابی کارایی مدل در دوران واسنجی و صحت سنجی از معیارهای ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE)، انحراف استاندارد باقی مانده ها (STDres)، ضریب همبستگی (r) ،ضریب بازده همبستگی نش- ساتکلیف (E)، خطای برآورد دبی حداکثر و خطای برآورد زمان اوج بهره گرفته شد. بر اساس معیار بازده کارایی مدل در دوران واسنجی و صحت سنجی که به ترتیب مقادیر ۷۱ و ۶۳ درصد را به خود اختصاص داده اند؛ نتایج حاصل از شبیه سازی حوضه با استفاده از مدل MIKE SHE نشان میدهد که این مدل قابلیت مناسبی در شبیه سازی دبی متوسط روزانه جریان در مقیاس حوضه آبریز دارد. همچنین مقدار ضریب بازده ۸۳ و ۶۰ درصد به ترتیب برای دوران واسنجی و صحت سنجی نشان میدهد که مدل MIKE NAM در شبیه سازی دبی متوسط روزانه جریان در مقیاس حوضه آبریز قابلیت مناسبی دارد. البته با توجه به ضریب بازده محاسبه شده در دوره صحت سنجی، مدل MIKE SHE نسبت به مدل MIKE NAM، عملکرد بهتری را داشت.

---

 

---

دیدگاه سیستمی که بعضاً ژئومورفولوژی کارکردی نیز خوانده شده است، از زمان گیلبرت در سال ۱۸۸۷ طرح شده است. نگرش سیستمی که در سال ۱۹۶۰ توسط فون برتالنفی مطرح و یک سال پس از مرگش اجازه انتشار یافت، تحول گسترده‌ای را در چاچوب ارزیابی پدیده‌ها به وجود آورد. مدل‌سازی سیستمی نیز واقعیتی بوده که در دهه ۱۹۶۰ با تلاش در توسعه ژئومورفولوژی کمی طرح گردید. چورلی در سال ۱۹۶۲ با انتشار مقاله‌ای در سازمان زمین‌شناسی آمریکا به نکات ارزشمندی از مفهوم سیستم در ژئومورفولوژی پرداخت. در هر حال پژوهش‌های ژئومورفولوژی حوضه‌ها را می‌توان از سه دیدگاه مورد مطالعه قرار داد که عبارتند از: دیدگاه تاریخی (موریس دیویس و طرفداران نظریه او)، کاتاستروفیسم (بزرگی وقوع رویداد‌ها با توجه به بسامد این رویداد‌ها) و دیدگاه سیستمی (تراز بیلان انرژی و ماده ورودی و خروجی از حوضه‌های ژئوموفیک). در مقاله حاضر حوضه ژئومورفیک و تحولات آنها از دریچه تئوری سیستمی مورد پژوهش قرار گرفته است. هدف از انجام این پژوهش تعیین وضعیت تعادلی و پایداری حوضه‌های ژئوموفیک (با تأکید بر اجرای این‌گونه مدیریت بر حوضه رودخانه کر به‌عنوان نمونه) از گذشته تا حال و در آینده است.

---

در این مقاله، هیدرودینامیک سه بعدی شکست سد در مسیرهای قوسی بصورت عددی مدلسازی شده و تاثیر زاویه و شعاع انحنای قوس بر الگو و نحوه حرکت موج سیلاب بررسی شده است. هدف اصلی، بررسی تفاوت ها و تشابه های پدیده شکست سد در مسیرهای مستقیم و قوسی می باشد. نتایج حاصله نشان داد که در لحظات اولیه شکست سد در مسیر مستقم، بخاطر تاثیر موج دینامیکی، یک پیک موضعی در هیدروگراف سیلاب رخ می هد و تا فاصله ای در پائین دست سد این پدیده حفظ می شود. در حالیکه در بازه های قوسی بواسطه نامتعادل شدن موج سیلاب پیش رونده، چنین پدیده ای تنها در محل سد رخ داده و به سرعت از بین می رود. وجود بازه قوسی باعث کاهش شتاب حرکت موج سیلاب شده و تاثیر قوس بر روند حرکت موج سیلاب در امتداد جداره داخلی بسیار بیشتر از جداره های خارجی و خط مرکزی کانال می باشد. تغییر شعاع انحنا تاثیر بسزایی بر حرکت موج سیلاب در امتداد جداره داخلی قوس داشته ولی تاثیر این پارامتر در سرعت حرکت موج سیلاب در امتداد جداره بیرونی و خط مرکزی کانال زیاد نمی باشد. مسیر قوسی فقط بر شاخه صعودی هیدورگراف سیلاب و مشخصات نقطه پیک تاثیر گذار بوده و شاخه نزولی مشابه مسیر مستقیم می باشد.

---

رودخانه زاب کوچک در شمال غرب ایران از ارتفاعات شمال غربی پیرانشهر سرچشمه گرفته و از شمال غرب به طرف جنوب شرق وسپس به سمت غرب جاری شده و در امتداد کوههای مرزی جریان می یابد،ودر نهایت از معبر آلان وارد خاک عراق می شود. باتوجه به اهمیت این رودخانه در شکل گیری استقرارهای مختلف واشاره متون بین النهرینی تا به حال این منطقه به صورت علمی مورد بررسی قرار نگرفته است. حوضه این رودخانه دارای محوطه های باستانی فراوانی است و با توجه به نمونه¬های سفالی از دوره پیش از تاریخ تا کنون استقراری بوده است. بخش پست حوضه با توجه به نزدیکی به رودخانه زاب و شرایط مساعد آن بیشتر مورد علاقه مردمان عصر نوسنگی منطقه بوده است. در دوره مس سنگی با افزایش جمعیت مواجه هستیم، نیاز به فضای بیشتر و .. موجب پراکندگی استقرارها شده است. این محوطه ها در شمال حوضه در دره و دشت کوچک میان کوهی بیشتر به شکل خطی هستند و شاخه های فرعی زاب بیشتر مورد توجه هستند.

---

وقوع سیل علاوه بر تخریب به دلیل قدرت رانش حجم عظیم سیال در مسیر جریان رودخانه، خسارات ثانویه همچون بسط جریان در حاشیه مسیر اصلی را نیز درپی دارد. یکی از دلایل اصلی ورود جریان به زمین‌های کناری مسیل، گرفتگی مقطعی از مسیر اصلی آب رودخانه است. این گرفتگی به دلایل متعدد از جمله جمع شدگی الوار شناور در محل پل‌ها می‌باشد. پژوهش حاضر با مدل‌سازی آزمایشگاهی، فرآیند انسداد جریان به دلیل توقف الوار شناور در مقاطع سازه‌های هیدرولیکی تقاطعی رودخانه‌های کوهستانی را به صورت دقیق‌تر بررسی می‌کند. برای این منظور پلی با نرده حفاظتی در یک کانال مستطیلی با قابلیت تغییر شیب، جهت مطالعه پدیده انسداد ساخته شد. آزمایش‌ها با استفاده از طول‌های مختلف از الوار شناور با شرایط تنه صاف و با شاخه و با تعداد متفاوت از الوار ورودی به صورت تک تک یا تجمعی صورت گرفته است. آزمایش‌ها با دو حالت مختلف وجود و عدم وجود پایه پل و در سه تراز مختلف از سطح آب محقق شده‌اند. همچنین نوع جریان آزمایش‌ها در دو حالت زیربحرانی و یک حالت فوق بحرانی، ۳ شیب مختلف و ۹ دبی متفاوت، مدل‌سازی گردید. هر یک از آزمایش‌ها با شرایط مشابه ده بار تکرار شد. نتایج آزمون‌ها نشان داد، تاثیر شاخه بر میزان بالاآمدگی جریان بیش از دو برابر الوار بدون شاخه است. و نیز این که با افزایش ارتفاع اولیه جریان و گذر آن از سطح زیر عرشه پل، میزان رشد بالاآمدگی سطح آب نسبت به ارتفاع اولیه، در اثر انسداد توسط الوار شناور کاهش پیدا می‌کند.

---

چکیده
اغلب روش‌شناسی را به‌عنوان فرایندی هنجاری یا تجویزی از چگونگی انجام تحقیق توسط جامعه علمی مطرح می‌کنند. در عین حال هر روش‌شناسی که نتواند با واقعیات عملی در صحنه طبیعیت و یا جامعه مرتبط شود به احتمال مطلبی غیر علمی و فاقد ارزش تلقی می‌شود. این پژوهش با استفاده از منابع اسنادی– کتابخانه‌ای داخلی و خارجی تهیه شده، انواع برداشت‌ها از روش‌شناسی در ژئومورفولوژی و خلط آن با تکنیک‌ها و یا مراحل انجام تحقیق مورد بحث، بررسی، مقایسه، نقد و تحلیل قرار گرفته است. همچنین تلاش شده ضمن بیان شرایط و عوامل مؤثر در یک تبیین موفق و مناسب با استفاده از نوشته‌ها و نظرات روش‌شناسان و صاحبان نظر روش‌شناسی در قلمرو ژئومورفولوژی به بیان روش‌های پژوهش و مطالعه در ژئومورفولوژی پرداخته و این روش‌ها در یک چهارچوب کلی دسته‌بندی شود. در این تحقیق به دلیل گستردگی دامنه قلمروهای مطالعاتی ژئومورفولوژیک، ادبیات ژئومورفولوژی جریانی (رودخانه‌ای) مورد تأکید و بررسی قرارگرفته است. یافته‌های تحقیقنشانگر غلبه نگرش‌ها و روش‌های نخبگان ژئومورفولوژی بر سایرین (مدگرایی و نخبه سالاری در پژوهش‌های ژئومورفولوژیک)، تشتت در بهره‌گیری از روش‌های منطق علم و اختلاط اندیشه‌های فلسفی و بی‌توجهی به دامنه معرفتی– منطقی و کلامی مفاهیم توسط ژئومورفولوژیست‌های داخلی و خارجی است.
 
واژگان کلیدی: روش‌شناسی و منطق علم، ژئومورفولوژی، روش‌های پژوهش، ژئومورفولوژی رودخانه‌ای.

---

سازه جت هیدرولیکی غیرهمفاز از جمله سازه­های حفاظتی جدید پیشنهاد شده جهت کنترل فرسایش در قوس بیرونی رودخانه­هاست. در این روش یک لوله منفذدار در امتداد قوس روی بستر قرار گرفته که دبی هوا از دو انتهای آن به درون جریان اصلی تزریق می­شود. براساس مطالعات گذشته پارامترهای زیادی بر بازدهی این سازه می­توانند مؤثر باشند که موضوع مورد مطالعه در این تحقیق است. در این مطالعه به بررسی مورفولوژی بستر و الگوی جریان در یک کانال قوسی ۹۰ درجه با نسبت شعاع به عرض ۴ که در محدوده قوس­های ملایم می­باشد، تحت تأثیر ۴ عدد فرود (۳۷/۰، ۴۱/، ۴۵/۰ و ۴۷/۰) پرداخته شده است. نتایج نشان دادند با نصب سازه جت غیر همفاز ماکزیمم آبشستگی موجود در قوس بیرونی به میانه فلوم منتقل شده است. از طرفی با کاهش فاصله لوله متخلخل از قوس بیرونی در فواصل صفر، ۲۵/۶ و۲۰درصد از قوس بیرونی، مقدار آن کاهش و به ترتیب مقدار آن ۹/۸۷، ۵/۵۴ و ۱۵/۱۵ درصد کاهش یافت. همچنین حضور سازه در قوس بیرونی با ایجاد جریان ثانویه، منطقه ماکزیمم سرعت را در مقاطع ۴۵ و ۷۰ درجه به ترتیب ۴/۵۳ و ۸۲ درصد از قوس خارجی دور نموده است.
 

---

امروزه استخراج و برداشت مصالح از رودخانه‌ها از عوامل موثر در وقوع پدیده آبشستگی به شمار می‌آید. در تحقیق حاضر به بررسی آزمایشگاهی آبشستگی حول گروه‌پایه‌­ پل­ها در دو دانه‌بندی‌ مختلف پرداخته شد و میزان تاثیر دانه‌بندی و اصلاح پایه‌ها در کنترل آبشستگی، در دو حالت شرایط طبیعی و استخراج مصالح رودخانه­ای از بالادست و پایین­دست گروه­پایه مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور ۴۴ آزمایش برای دو نوع دانه­بندی مصالحmm  ۷۸/۰ وmm  ۷/۱، با عدد فرود بین ۱/۰ تا ۵/۰ برای دبی­های متفاوت انجام گرفت. نتایج حاصل نشان داد گروه‌پایه اصلاح­شده (زبر شده با کابل) کمتر از گروه‌پایه ساده (سطح صاف)، در اثر استخراج مصالح رودخانه‌ای، زمان تعادل آبشستگی را افزایش داده است. با بررسی استخراج مصالح از بالادست و پایین‌دست گروه ‌پایه‌ها، مشاهده گردید استخراج از بالادست گروه­پایه­ها موجب کاهش و استخراج از پایین‌دست گروه­پایه­ها موجب افزایش آبشستگی می­شود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که آبشستگی پایه‌های پل به گودال پایین‌دست حساس‌تر بوده و حد‌الامکان می‌بایست استخراج مصالح از بالادست پایه‌ها انجام پذیرد. به عبارت دیگر، درصد کاهش عمق آبشستگی در اثر استخراج مصالح از بالادست گروه­پایه­ها و درصد افزایش این عمق در اثر برداشت مصالح از پایین­دست گروه­پایه­ها برای مدل با گروه­پایه اصلاح­شده به ترتیب بیشتر و کمتر از مدل با گروه­پایه ساده بدست آمد. درصد کاهش آبشستگی در اثر اصلاح  پایه­ها برای هر دو دانه­بندی نشان داد، در بهترین حالت میزان عمق آبشستگی بیشینه برای ، ۰۰۸/۰ و ۰۰۱/۰  با اصلاح  پایه­ها به ترتیب ۵۵ و ۶۶ درصد کاهش یافته است.