---

این پژوهش برآن است تا بر پایه¬ی نظریه ی «خواننده ی نهفته در متن» از ایدن چمبرز، دو داستان از تازه ترین آثار احمدرضا احمدی، پروانه روی بالش من به خواب رفته بود و دخترک، ماهی، تنهایی را بررسی کند. چمبرز، برای شناخت خواننده ی نهفته و ویژگی های او، بررسی چهار عنصر سبک، زاویه ی دید، طرفداری و شکاف های گویا را پیشنهاد می کند؛ عناصری که در کتاب های کودک اهمیت بسیار دارند و نویسنده به یاری آن ها می تواند با خواننده ارتباط برقرار کند و او را به درون متن فرا بخواند. یافته های پژوهش نشان داد، خوانندگان نهفته ی آثار احمدی، کودکانی اندیشمند و توانا با تخیلی ناب و روحی کنجکاو هستند که می توانند از زیبایی های متن لذت ببرند و به کشف مفاهیم نهفته در آن بپردازند. هم چنین عمق و ژرفای آثار او می تواند نوجوانان و بزرگ سالان را نیز به خواندن داستان های او بر انگیزد و لذت مخاطبان سنین دیگر را به دنبال آورد. واژه های کلیدی: احمدرضا احمدی، ایدن چمبرز، خواننده ی نهفته، داستان کودک، پروانه روی بالش من به خواب رفته بود، دخترک، ماهی، تنهایی.

---

با اینکه موضع صریح نشانه­معناشناسی را که آفرینش ادبی در درون فرهنگ جمعی صورت می­پذیرد، مانعی دانسته­اند در «دریافت هویت اصلی سبک و منحصربه­فرد بودن متن و فردیت نویسنده»، در پژوهش حاضر می­کوشیم نقاط قوت نشانه­معناشناسی را در مطالعات سبک­شناسی نشان دهیم. برای رسیدن به این هدف، داستان «کودک» را به­عنوان گونه­ای که کمتر مورد مطالعه سبک­پژوهان قرار گرفته است، برگزیدیم و به­عنوان نمونه موردی در داستان کلاغ سفید (وطن­پرست، ۱۳۸۰) مؤلفه­های سبکی را طرح کردیم. در این پژوهش، معنایی از سبک را درنظر گرفتیم که با توجه به رویکرد نشانه‌معنایی به آن رسیده­ایم؛ سبک به‌معنای «انتخاب جریان­های معنایی در فرآیند تعاملی گفته‌پردازی». نظام معنایی برنامه‌مدار و فرآیند معنایی مبتنی‌بر تصادف را مبنایی مناسب در تشخیص انواع سبک درنظر گرفتیم و برپایۀ فرآیند معنایی مبتنی‌بر تصادف، ابتدا سبک بوشی حضور را تعریف کردیم و سپس احساس خلاء و نقصان، خطرپذیری، نفی و ایجاب، استعلای نشانه و گسست و چالش را به­عنوان مؤلفه­های سبک بوشی برشمردیم. یکی از دستاورد‌های مطالعه سبک بوشی در داستان کودک را عبارت می­دانیم از اینکه سبک بوشی می­تواند عاملی مؤثر در پرورش تخیل و به‌تبع آن، خلاقیت کودک باشد. عواملی (در این داستان، ننه­سرما و کلاغ باهوش) که جهان­بودگی سوژه را ناگهان تغییر می­دهند، ‌در تقویت وجه فانتزی داستان مؤثرند و خروج از جهان‌بودگی به شریک گفتمانی این امکان را می­دهد که خود را از حضور بسته، ارجاع­نگر و واقعیت­جو رها کند و گام­هایی فراتر از حال زیستی خود بردارد. دستاورد نهایی پژوهش حاضر این است که در تعیین گروه سنی کتاب کودک، ضروری است که به ویژگی­های سبکی نیز به‌عنوان یک عامل مؤثر توجه شود تا فرآیندهای معنایی، عرصه­های خاص تجربه و سادگی یا پیچیدگی ساختار متن  آشکار و تعیین گروه سنی کتاب کودک با دقت بیشتری انجام شود.
 
 

---

---

«دگردیسی جسمانه» تغییر هویتِ عنصر کنش­پذیر یا کنشگر داستان است از یک نمود جسمانی به نمودِ جسمانی دیگر. از آنجا که در داستان­های کودک «دگردیسی­ جسمانه» یا به­مثابۀ شگرد گره­افکنی، خالق فضای تنشی است یا به­مثابۀ شگرد گره­گشایی، حاصل فضای تنشی؛ از همین رو رویکرد «گفتمانِ تنشی» برای بررسی این شگردِ روایی اختیار شده ­است. هدف پژوهش حاضر، دسته­بندی داستان­هایی در گسترۀ کودک است که گِرد شگرد «دگردیسی جسمانه» بسط یافته­اند. در این راستا، با توجه به اینکه فرایندِ معنا بر سه عنصرِ تنش، حضور و جسم استوار است، پژوهش پیش­ِرو با روش تحلیلی ­ـ توصیفی درصدد پاسخ به سه پرسش است: در داستان­های کودک، بر اساس سبک­شناسی تنشیِ زیلبربرگ، سبک­های حضورِ عناصرِ دخیل در دگردیسی جسمانه کدام­اند؟ سبک­شناسی تنشیِ دومؤلفه­ای چگونه سبک­شناسی تک­مؤلفه­ایِ زیلبربرگ را بسط می­دهد­؟ وفقِ الگوی تنشیِ دومؤلفه­ای، دگردیسی جسمانه در داستان­های کودک به چه طبقاتی قابل­رده­بندی است؟ با توجه به بسامد کاربرد شگرد «دگردیسی جسمانه» در داستان­های کودک و فقدان پژوهش نظری درخصوص آن، ضرورت رفع این خلأ انکارناپذیر است و از سوی دیگر، غنی­سازی نظریه­های ادبی بدون نگاه­های بین­رشته­ای، امکان­ناپذیر.
 
 

---

---

---

روایت‌شناسی شناختی به مطالعۀ عوامل تداعی‌کننده و تفسیرساز متن می‌پردازد. یکی از شناختارهای تفسیرگر متن، تفکر خلاف‌واقع است. هنگامی که کنش یکی از شخصیت‌های داستان به پیامدی ناگوار یا خوشایند می‌انجامد؛ پیام اخلاقی داستان از مقایسۀ واقعیتِ موجود با سناریوی خلاف‌واقع، استخراج می‌شود. یعنی خواننده به‌طور خودکار سناریوی خلاف‌واقعی را تصور می‌کند که می‌توانست به‌جای واقعیتِ حاضر اتفاق بیفتد و مانع وقوع حادثۀ مطلوب یا نامطلوبِ موجود شود. این پژوهش با روش تحلیلی‌ـ‌‌توصیفی و با مطالعۀ موردیِ چهار کتاب قصه در گروه سنی «الف» و «ب» انجام شده است: «عموگرگه» از مجموعۀ افسانه‌های ایتالیاییِ دست اسکلت (کالوینو، ۱۴۰۱)، تربچه‌خانم (سرمشقی، ۱۳۹۴)، یخی که عاشق خورشید شد (موزونی، ۱۳۹۸) و بز زنگوله‌پا (شاملو، ۱۳۹۸). این قصه‌ها به‌صورت هدفمند و به‌خاطر انطباقشان با انواع تفکر خلاف‌واقع انتخاب شده‌اند. مقالۀ پیش‌ِرو بر آن است که با رهیافت روایت‌شناسیِ شناختی به چگونگی کارکرد تعلیمی طرحوارۀ تفکر خلاف‌واقع در قصه‌ها پاسخ دهد. این طرحواره از منظر جهت به دو جهتِ «به‌سوی بالا» و «به‌سوی پایین» و از منظر ساختار به دو ساختارِ «افزایشی» و «کاهشی» و از منظر معیار ارجاع به سه معیار «خودارجاع»، «دیگرارجاع» و «بدون ارجاع» دسته‌بندی می‌شود. پژوهش حاضر ضمن دسته‌بندی قصه‌ها براساس انواع تفکر خلاف‌واقع نشان می‌دهد جهت روبه‌بالا با رویکرد سلبی و ادبیات تعلیمی‌ـ‌تحذیری همبستگی دارد و جهت روبه‌پایین با رویکرد ایجابی و ادبیات تعلیمی‌ـ‌ترغیبی.