---

یکی از نکات مهم در حوزه تطوّر انواع ادبی این است که غلبه یک گفتمان و جریان فرهنگی در دوره ای مشخص در پیدایش نوع ادبی خاص تأثیر انکارناپذیری دارد. اگر برخی منتقدان ادبی بر مبنای نظریه داروین و با توجه به طبیعت موجودات نظریه انواع ادبی را مطرح کردند، می توان بر مبنای دیدگاه پل تیلیش با توجه به اضطراب های روحی انسان در سه ساحت اضطراب وجودی (مرگ)، اخلاقی (گناه) و معنوی (پوچی و بی معنایی) نظریه تطوّر انواع ادبی را تبیین و تفسیر کرد. بر اساس این، نویسنده مقاله ضمن بررسی دیدگاه پل تیلیش در حوزه مورد نظر، سعی می کند با توجه به غلبه یک گفتمان فکری و بروز سنخ روانی خاص (اضطراب) در دوره ای مشخص، کیفیت ظهور نوع ادبی متجانس با آن گفتمان را تحلیل کند.

---

ز میان آثار گوناگون ادبی که در طول عمر تمدن‌های دیرپا و طی سده‌ها پدید می‌آیند، تعدادی اندک قابلیت ماندگاری در تاریخ ادب و فرهنگ جهانی را می یابند. از همان‌ها نیز تنها آثاری انگشت شمار با جاودان شدن در ذهن و حافظه مردمان بختیار می‌شوند. شاید بتوان گفت، دربرداشتن دغدغه‌های مشترک بشری، یکی از اسباب ماندگاری هر اثر ادبی یا هنری است؛ هرچه اثر ادبی بیشتر به مسائل و مشترکات یا ذهنیات و رنج‌های انسانی بپردازد، مخاطبانی بیشتر با آن احساس همذات‌پنداری پیدا می‌کنند و «حرف دل» خویش را در آن می‌یابند. بی‌گمان «گلستان سعدی» را می‌توان در زمره این آثار به شمار آورد. این پژوهش، گلستان سعدی را به لحاظ مسائل و دغدغه‌هایی که انسان معاصر نیز با آنها دست به گریبان است، بازخوانی می‌کند. از آن جایی که راهبردها و راهکارهای سعدی بر تجربیات انسان شناسانه و ساحت‌های متعالی ذوق و فکر و مخاطب‌محوری وی استوار است، در بسیاری مواضع هنوز هم راهگشای امروزیان به نظر می‌رسد و این رمز مانایی گلستان است.     این پژوهش، به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر رهیافت هرمنوتیک، کوشیده است، نگاه سعدی به  دغدغه‌ها و بحران‌های فردی و اجتماعی و نیز راههای برون رفت از آنها را واکاوی نماید. مطابق نتایج این پژوهش بخش اعظم بیانات سعدی در گلستان، مبتنی بر نگاه انسان‌شناختی او و ناظر بر حل بحران‌ها و اضطراب‌های وجودی(اگزیستانسیال) جامعه انسانی است، از این‌رو، آموزه‌های او با گذر از محدوده زمانی و مکانی عمدتاً می‌تواند پاسخگوی رنج‌ها و چالش‌های انسان معاصر نیز باشد.