---

آزمایش یکی از بن­مایه­های مهم و تکرارشونده در حکایت­ها و قصه­های ایرانی است که با اهداف گوناگون و شیوه­های مختلف ارائه می­شود. آزمایش­ها در قصه­ ها معمولاً به­عنوان شروطی مطرح شده است که شخصیت اصلی یا دیگر شخصیت‌های داستان برای رسیدن به خواسته­های خود ملزم به انجام آن هستند و عنصری هستند برای محک‌زدن توانایی شخصیت‌ها و یا بستری برای بروز استعدادهای درونی آن­ها در خلال داستان. اگرچه ظاهراً این آزمایش­ها تفاوت­های بسیاری با یکدیگر دارند؛ اما در تمامی آن­ها می­توان نشانه­ها و خصوصیاتی مشترک پیدا کرد که امکان طبقه­بندی و دسته­بندی را برای محققان فراهم می‌کند. در این تحقیق نویسندگان از میان قصه­ها و حکایت­های ایرانی مجموع ۲۳۷ قصه و حکایت را انتخاب کرده­اند و با بررسی ارکان آزمایش (امتحان‌کننده، امتحان‌شونده، شیوه و نوع آزمایش و اهداف آزمایش) در آن­ها درصدد ارائۀ الگویی طبقه‌بندی­شده برای شناخت انواع آزمایش در قصه‌های ایرانی برآمده­اند.

---

آشنایی ایرانیان با نظام‌های سیاسی و اروپایی در قرن سیزده هـ.. ق/ نوزده م و مشاهده جایگاه قانون در آن‌ها، سرآغاز تلاش‌های گستردة‌ ایرانیان تبدیل حکومت استبدادی به حکومت قانون‌مدار بود. پس از یک قرن، این تلاش‌ها در نهضت مشروطیت به ثمر رسید؛ اما نبود مفهوم روشن از مشروطیت و ارکان و لوازم آن، خود سبب ظهور مسئلۀ جدیدی شد. تلاش‌های زبانی و قلمی گسترده‌ای برای حل مسئله آغاز شد؛ ازجمله روزنامة‌ حبل‌المتین کلکته نیز وارد این عرصه شد. یافته‌های این تحقیق براساس روش تحلیل گفتار نشان می‌دهد که این روزنامه به دلیل دسترسی مستقیم به منابع انگلیسی مربوط به مشروطیت و نیز اقدامات حاکمان انگلیسی هند در ایجاد نهادهای سیاسی جدید، به نسبت دیگر نویسندگان آن زمان، درک روشن‌تر و کامل‌تری از مفهوم و الزامات مشروطیت و جایگاه ‌آن در میان نظام‌های سیاسی عرفی موجود در جهان را به ایرانیان عرضه کرد.  

---

حُسن تعلیل، یکی­ از آرایه­های بدیع معنوی، همواره مورد توجه اهل بلاغت قرار گرفته­ و اغلب آنان در آثار خویش، به تعریفی ­کوتاه و ذکر چند شاهد­مثال از آن بسنده کرده­اند. در این ­پژوهش، ضمن تحلیل و نقد تعاریف مذکور و اشاره ­به برخی ­از نارسایی­های آن­ها­، دو تقسیم­بندی تازه­ از این آرایه ارائه شده ­که برمبنای آن، این ظرفیت هنری شامل دو رکن اساسی و یک ­رکن غیراساسی است. در تقسیم­بندی معنوی،­ این ارکان ممکن است به چهار حالت مختلف ظاهر شود. در تقسیم‌بندی لفظی، براساس وجود چند رکن در هر سوی حُسن تعلیل، به سه حالت پدیدار می­شود که البته هریک از این­‌ها ارزش­ بلاغی و هنری متفاوتی دارد. در این پژوهش، آشکار می‌شود که برخلاف نظر بلاغیان، حُسن تعلیل پیوندی ­خاص با علم معانی دارد؛ زیرا ساخت آن برمبنای جملات پرسشی ­و خبری است که هدف گوینده معانی ثانو­ی نهفته در آن ­جملات است. به­علاوه به مهم­ترین اهداف به­کارگیری حُسن تعلیل با ذکر شواهد پرداخته شده­ که شامل کارکردهایی همچون «مدح، توصیف، صحنه­آرایی، حُسن تعلیل برای ­حُسن طلب و...» است. در بخش پایانی نیز، به پیوند حُسن تعلیل با دیگر آرایه­های بلاغی اشاره و تأکید ­شده که این­ آرایه بدون حضور عناصر بلاغی دیگر موجودیت ندارد و درواقع کاربرد این ­آرایه­ها در قالب ­جملات پرسشی و خبری به شکل­گیری حُسن تعلیل می‌انجامد.