---

بحران هویت و دوپارگی وجودی از موضوعات محوری ”ادبیات مهاجرت“ است، در همین حال یکی از شاخصه­های ساختاری اصلی ادبیات ”پسااستعماری“ تلاش نویسندگان بر واژگونی جایگاه قدرت ما بین زبان استعمار­گر و زبان استعمارزده یا به عبارتی دیگر مقابله نرم با استعمار است. بدین­ترتیب بررسی داد و ستد هوشمندانه­ای که در آثار ادبی  مابین دو زبان استعمارگر و استعمارزده صورت می­گیرد مبین موضع، مهارت و خلاقیت نویسنده در بکارگیری ابزار زبان است. هدف از نگارش این جستار برجسته­سازی تأثیر تجربیات مشترک و همسان نویسنده ایتالیایی-سومالیایی، کریستینا اوباکس علی­ فرح و نویسنده الجزایری تبار و فرانسوی زبان، آسیه جبار در نگارش دو رمان ایشان با عناوین مادر کوچک و ناپدیدی زبان فرانسه است. در این جستار ابتدا  شیوه و فن نگارش این دو نویسنده را بر اساس نظریات صاحب­نظر ادبیات پسااستعماری، شانتال زابوس، بررسی کرده و سپس با تأکید بر رویکرد مکتب امریکایی و به روش تحلیلی – تطبیقی ارتباط تنگاتنگ اصل زبان با مفهوم هویت را برجسته می­کنیم.  

---

---

در چند دهه گذشته، تحولات جامعه ایرانی و دگرگونی‌های جامعۀ جهانی در پیدایش جریان داستان‌نویسی زنان در مهاجرت مؤثر بوده است. در داستان‌های نویسندگان زن مهاجر، زنان شخصیت‌ محوری داستان‌ها‌ هستند. در این داستان‌ها، در تقابل با ساختارهای فکری گذشته، ساختارشکنی صورت گرفته است و زن در ارتباط با مرد تعریف نمی‌شود؛ بلکه ذهنیت زنان به ذهنیت محوری و اصلی داستان تبدیل می‌گردد و داستان از زاویه ‌دید آن‌ها و شناخت و آگاهی‌شان از مردان و دنیا نوشته می‌شود. از دیگر سو آن‌ها توانسته‌اند میان ورود دنیای زنانه به داستان و حفظ زیبایی‌شناسی آن رابطه‌ای منطقی برقرار کنند. برخی از زنان اقسام مسائل سیاسی را از منظر روایت‌های زنانه بازتاب داده‌اند. بخشی از آثار زنان نیز زمینۀ هویت‌اندیشانه دارد و در آن‌ها موقعیت زن به‌مثابه سوژه گم‌شده و فاعل شناسا و یابنده است. از این‌ رو عموماً زاویه ‌دیدی که زنان در داستان‌هایشان به‌کار می‌برند، اول‌شخص است. انتخاب این زاویه ‌دید به ایشان مجال می‌دهد در نوشتن اغلب از خودشان بگویند‌. درواقع خود نویسنده در راوی اول‌شخص تجلی پیدا می‌کند. بخش دیگری از داستان‌های زنان، شرح تجربه‌ها و آگاهی‌های آن‌ها از مسائل جنسیتی است. روایت‌های دیگری از آن‌ها نیز شرح زندگی معمولی و روزمرۀ آن‌هاست. این داستان‌ها به ژانر داستان‌های عامه‌پسند نزدیک می‌شوند و هرچند از حیث روایت داستانی ساختار محکمی ندارند، با استقبال خوانندگان مواجه شده‌اند. 

 

---

هدف مقاله، معرفی کاربردی الگوی سیمپسون (۲۰۰۴) در زاویۀ­دید «آینه­ های دردار» و «همنوایی شبانۀ ارکستر چوبها» است. سیمپسون در ساحت زمانی از بررسی «ترتیب، تداوم و بسامد» در ساحت مکانی از «زاویۀ دوربین» در روانشناختی از «وجه نمایی» و در ایدئولوژیک از «نظام­ گذرایی هلیدی» بهره ­می­ گیرد. کاوش در زاویۀ­دید شناخت بهتری بر افکار و احساسات شخصیتها فراهم­ می ­آورد.
روش تحلیل مقاله در ساحتهای زمانی، مکانی و روانشناختی بررسی کل متن رمانها و شناسایی فرایندها و وجوه افعال در «موتیفهای­ سیاست و باورها» شاخص ایدئولوژی نویسندگان است.
در دو رمان­، گذشته­ نگری نقش مهمی دارد. قاسمی با دید جزئی ­نگرانه و گلشیری با اشارتگرهای «اینجا و آنجا» تقابل بین جامعۀ مبدأ و مقصد را در زندگی مهاجران نشان می­ دهند. نگرش اثباتی بر رمانها حاکم است و راوی با صراحت از بایدها و اعتقادات خود می­ گوید. بسامد زیاد فرایند مادی، واقعگرایی را نمایش ­می‌دهد و کاربرد ویژۀ وجه خبری، احوال و زندگی شخصیتها را گزارش­ می­ کند.