---

در روان­شناسی نوین، رنگ­ها یکی از معیارهای سنجش شخصیت‌ به­‌شمار می­آیند و می‌توانند منبع غنی و مفیدی برای خوانش­های ذهنی و تحلیل ویژگی­های روحیِ هر قوم و ملتی باشند. از بررسی روان­شناسی رنگ­های به­کار رفته در آثار مختلف ادبیِ هر ملت، می­توان به نکات ظریف و منحصر‌به­فردی از ویژگی‌های رفتاری آن‌ها دست یافت و از این طریق، پلی بین دانش روان­شناسی و ادبیات عامه ایجاد کرد. در این مقاله سعی داریم ضمن بررسی خصوصیات زیبایی­شناختی و هنری ترانه­های عاشقانه قوم تالش، به تحلیل رنگ­های آن براساس هشت رنگ کارکردی آزمایش ماکس لوشر بپردازیم تا از زبان سرایندگان گمنام این ترانه­ها به برخی از ویژگی­های روحی-روانی مردم منطقه پی‌ببریم. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی، و شیوه گردآوری اطلاعات، میدانی و‌ کتابخانه‌ای است. در این بررسی حدود ۵۰ ترانه عاشقانه تالشی که در آن‌ها انواع رنگ به‌کار رفته- از پربسامدترین رنگ‌ها تا کمترین آن‌ها- تحلیل و بررسی شده‌اند. یافته‌های این پژوهش خصوصیات روحی-روانی مردم منطقه را در بروز اعتقاد و احساسات، فشارها­، حساسیت‌ها، ناکامی­ها، شادی­ها و ... نشان می­دهد.

---

مارکسیسم از جنبش­های اثرگذار و در عین حال مناقشه­آمیز فکری و فلسفی در جهان معاصر است. بعضی منتقدان مارکسیسم نظریۀ تاریخ مارکس را فاقد خصلت علمی، بلکه ره‌یافتی دینی، تاریخ‌باورانه، اسطوره­ای و حتی ادبی دیده­اند. ازاین‌رو، فلسفۀ تاریخ مارکس را می­توان به‌مثابه متن روایی نگریست و با ابزارهای نقد ادبی تحلیل کرد. شیوۀ رئالیسم سوسیالیستی برای بسط آرمان‌های مارکسیستی در روسیه تدوین شد و در ایران نیز در میانه‌های دهۀ بیست شمسی در اوج اقتدار حزب توده رواج یافت. نگارندگان در این مقاله می‌کوشند با استفاده از ره‌یافت ساخت‌گرایانۀ تزوتان تودروف در تحلیل حکایت‌های دکامرون، شباهت­های ساختاری معروف‌ترین رمان‌های رئالیسم سوسیالیستی ایران، یعنی دختر رعیت، چشمهایش و همسایه­هارابا روی‌کرد تاریخ‌باورانۀ مارکس بررسی کنند. همۀ کنش­های رمان­های رئالیسم سوسیالیستی فارسی و فلسفۀ تاریخ مارکس را می‌توان براساس دستور زبان داستان تودروف در سه گزارۀ بنیادین و تکرارشونده که گذار از یک تعادل به تعادل پایدار دیگری است، تبیین کرد: ۱. استقرار نظم نوین استبدادی یا سرمایه‌داری (تعادل)؛ ۲. ظهور آگاهی و کنش انقلابی مبارزان و توده­ها (عدم تعادل)؛ ۳. وعده به تحقق قطعی و گریزناپذیر جامعۀ بی‌طبقه (تعادل).  

---

از دهه ۱۳۸۰ به بعد با ورود فرهنگ و ادبیات عامه به حوزه دانشگاهی تحولی در مطالعه آن ایجاد شد و هر روز آثار پژوهشی متنوعی در قالب: کتاب، پایان­نامه و مقاله و ... در قلمرو­های مختلف آن نوشته می­شود. از اصلی­ترین این آثار کتاب­هاست که به‌منزلۀ آثاری بنیادین در رشته ادبیات عامه باید خصوصیات ممتازی داشته باشد تا بتواند بار آموزشی و پژوهشی این رشته را به دوش بکشد. یکی از انواع کتاب­های ادبیات عامه کتاب­های «کلیات» است. منظور از کتاب­های «کلیات» کتاب­هایی ­است که هم‌زمان به موضوعات مختلف در حوزه ادبیات عامه می­پردازد و عموماً این کتاب­ها برای تدریس نوشته و چاپ شده­ است. هرچند که در مبانی و کلیات پژوهش­های این رشته نیز نقش اساسی دارد. با اینکه روز به ‌روز تعداد انتشار این نوع کتاب­ها در حال افزایش است، اما تاکنون هیچ نقدی دربارۀ آن­ها صورت نگرفته است تا به طبقه­بندی و ارزیابی نقاط قوت و ضعف این آثار کمک کند و پژوهشگران را در انتخاب بهتر این آثار یاری دهد. باتوجه به اهمیت این مسئله، در این جستار پنج کتاب مهم از مجموعه کتاب­های کلیات فرهنگ عامه به ترتیب زمانی از اولین کتاب در دهه ۱۳۵۰ تا کتاب­های دهه اخیر معرفی و نقد می­شود. چون این کتاب­ها عموماً در دانشگاه تدریس می­شوند، با نگاهی به مصوبات وزرات علوم در رشته فرهنگ و ادبیات عامه به نقد این آثار از جهت محتوا، توالی، جامعیت و وسعت بررسی، کاربست نظریه، روزآمدی و اعتبار علمی، جریان‌شناسی درست از پیشینه و مبانی و ... در دو بخش صوری و محتوایی موردنقد و مقایسه قرار می­دهد.