یکی از زمینه‌های نقد میان رشته‌ای استفاده از رویکرد تلفیقی جامعه‌شناختی- روان‌شناختی در واکاوی متون ادبی بویژه نمایش موقعیت روانی انسان داغ خورده و هراسان در جامعه استبدادی از خلال آثار داستانی از جمله رمان است. «طناب کشی» نوشته مجید قیصری از جمله رمان‌های رئالیستی است که ناظر بر وجهی مغفول در ادبیات داستانی دفاع مقدس، به نمایش سویه مخالف جامعه ایرانی در زمان جنگ؛ یعنی اوضاع زندگی یک خانواده داغ خورده عراقی ایرانی‌الاصل و کناره گرفته از جنگ تحمیلی می‌پردازد. این جستار به کمک نظریه بینامتنیت خوانشی رولان بارت، مناسبات بینامتنی اثر را واگشایی کرده، سپس مبتنی بر چارچوب نظری «داغ ننگ» اروین گافمن و رویکرد نظری «احساس کهتری» آدلر تلاش کرده است به واکاوی کیفیت چاره اندیشی شخصیت‌های داغ‌خورده برای بازیابی هویت ضایع شده در کنش واکنش اجتماعی بپردازد. از نتایج آن برمی‌آید متن رمان با سه پیش‌متن قرآن کریم، رمان داغ‌ننگ هاثورن و مثنوی مولانا پیوند بینامتنی پنهان دارد. همراستایی داغ ننگ فرهنگی و اجتماعی با داغ ننگ قومی- مذهبی که دیگر اعضای خانواده را نیز درگیر می‌کند، نشانه‌های بیماری فکری- فرهنگی جامعه مستبد است. از تبعات چنین داغ ننگی برای اعضای خانواده، ناامیدی از پذیرش در جامعه، احساس شومی سرنوشت و ناایمنی، گرفتاری در عقده‌های روانی خطرناک چون احساس کهتری(حقارت) است که بیش از همه در پیکره فارس(راوی رمان) ایجاد گشته و او را به واکنش تدافعی و قهری در نتیجه، کین‌توزی کشانده است.

واژه‌های کلیدی: داغ ننگ، احساس کهتری، بینامتنیت، رمان طناب کشی، مجید قیصری

متن کامل [PDF 159 kb]   (1629 دریافت)