در برخی حکایات و افسانه­های عاشقانه، جُفت­جو در ابتدا به شکل جانور ظاهر می­شود و پس از ازدواج، سیمای انسانی خود را باز می­یابد. روایت­­های موسوم به حیوان – داماد در غرب از کیوید و پسیکه اثر آپولیس و در ایران از ازدواج ضحاک با خواهران جمشید تأثیر پذیرفته است. مطابق با اصلِ جابجایی اسطوره، بن­مایۀ حیوان - داماد در دورۀ اسلامی با شرایط و خصوصیاتِ مذهبی روزگار انطباق یافته و با تجلّی در یکی از حکایت­های صوفیانه، جایی برای یادآوری در ذهن آیندگان پیدا کرده است. این حکایت، در هزار حکایت صوفیانهآمده و موضوع محوری آن، ازدواج گرگ با دختر انسان است.
   در این مقاله، نخست سازه­های این حکایت، با ماجرایِ ازدواج ضحّاک با خواهران جمشید در شاهنامۀ فردوسی و برخی افسانه­های ایرانیِ حیوان- داماد مورد سنجش و تطبیق قرار می­گیرد. آن­گاه، جنبۀ نمادین گرگ بررسی می­شود. این حیوان، در اساطیر ایرانی، موجودی پرگزند و یکی از مظاهر شرّ و پلیدی است؛ ولی برعکس، نیای توتمی برخی همسایگان و دشمنان ایران قدیم به شمار می­رود. بر پایۀ یافته­های این پژوهش، ازدواج دختر انسان با گرگ­نما­ در حکایتِ صوفیانه، با سنّت برون­همسری پیوند دارد.

واژه‌های کلیدی: اسطوره، پیکرگردانی، حیوان-داماد، شاهنامۀ فردوسی، گرگ.‌

متن کامل [PDF 536 kb]   (2669 دریافت)