استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور
چکیده: (8735 مشاهده)
در برخی حکایات و افسانههای عاشقانه، جُفتجو در ابتدا به شکل جانور ظاهر میشود و پس از ازدواج، سیمای انسانی خود را باز مییابد. روایتهای موسوم به حیوان – داماد در غرب از کیوید و پسیکه اثر آپولیس و در ایران از ازدواج ضحاک با خواهران جمشید تأثیر پذیرفته است. مطابق با اصلِ جابجایی اسطوره، بنمایۀ حیوان - داماد در دورۀ اسلامی با شرایط و خصوصیاتِ مذهبی روزگار انطباق یافته و با تجلّی در یکی از حکایتهای صوفیانه، جایی برای یادآوری در ذهن آیندگان پیدا کرده است. این حکایت، در هزار حکایت صوفیانهآمده و موضوع محوری آن، ازدواج گرگ با دختر انسان است.
در این مقاله، نخست سازههای این حکایت، با ماجرایِ ازدواج ضحّاک با خواهران جمشید در شاهنامۀ فردوسی و برخی افسانههای ایرانیِ حیوان- داماد مورد سنجش و تطبیق قرار میگیرد. آنگاه، جنبۀ نمادین گرگ بررسی میشود. این حیوان، در اساطیر ایرانی، موجودی پرگزند و یکی از مظاهر شرّ و پلیدی است؛ ولی برعکس، نیای توتمی برخی همسایگان و دشمنان ایران قدیم به شمار میرود. بر پایۀ یافتههای این پژوهش، ازدواج دختر انسان با گرگنما در حکایتِ صوفیانه، با سنّت برونهمسری پیوند دارد.
نوع مقاله:
نقد عملی |
موضوع مقاله:
ادبیات عامیانه دریافت: 1395/2/6 | پذیرش: 1395/8/1 | انتشار: 1395/8/21